DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT VDE FIGULORUM MORBISCAPÍTULO VSOBRE LASENFERMEDADES DE LOSALFAREROSNeque defuntin ómnibus feré civitatibus aliiartifices, quibus metallicae peftes labem non parvamaffricare folent, inter quis figuli; auae enimcivitas, quod Oppidum, in quo Figlina, Artium antiquiffima,non exerceatur. Hi ergo cum plumbo ufto,& calcinato indigeant ad vafa vitreanda, dum plumbumin vafis marmoreis molunt, lignum teres èTholo fufpendum, illique in altera extremitate quadratumlapidem affixum circumagendo, feu cumvafa, antequam in Fornacem indantur, liquato plimbopenicillis obliniunt; totum id, quid virulentihabet plumbum aquí fic liquatum, ac toto corporeadfumunt, ficque graves noxas non multó poft perfentiunt.Nan & ipfi in manuum tremors incidentprimo, mox paralitici fiunt, lienofi, veternofi,cache€tici, edentuli, ut raró Figulum quis videat,cui non fit cadaverola, & plumbea facies. In actisHaffnienfibus cafus memorarur Figuli, cujus cadaveraperto, repertus fuit Pulmo dexter coftis adnatus,ad ariduram ac phifim vergens; culpabaturautem bujus malae Pulmonum conftiturionis Ars,quam exercuerar; Artem enim figulinam didicerat,quam aeger ipte fibi parúm falubrem expertus, jam,fed non fatis tempeftivè, deferuerat. P. Peteriustradit,Figulum Paraliticum factum in dextro laterecim Vertebris diftortis, ut Collum obtiguiffer; huncait à fe curarum decocto ligni Saffafras, & baccislauri; partier hiftoriam mnarrat alterius Figuli, repentinamorte extincti.Hujulmodi arfectibus torqueri folent, qui in Figlinisoperam fuam locant, plumbum tra€tando. Admirationedignum eft, quomodo Plumbum (ex qui,Chymicorum folertia, tam magna falunis, tum proexternis malis, ut Chirurgorum Columna vulgòaudiat) tam prava femina in finu recondat, & perfolam exhalationem exerat dum conteriur, aqua diffolvitur,ut tam male afficiantur Figuli, qui illiusY no faltan en casi todas las ciudades otros artesanosa los que las pestíferas emanaciones metálicassuelen llevar por causa de su contacto a un quebrantamientode su salud muy importante, entreellos los alfareros. Pues ¿qué ciudad hay, qué población,en la que la alfarería, el más antiguo de losoficios, no haya sido ejercitada? Así pues, ellos manejanel plomo en tanto necesitan de éste quemadoy calcinado para vitrificar sus vasijas, o bien mientraslo muelen en recipientes de mármol, para loque hacen girar un tronco redondo colgado del techo,con una piedra cuadrada fijada al otro extremo;o bien cuando untan las vasijas con plomo líquidopor medio de unos pinceles antes de ser introducidasen el horno. Por todo ello, lo que detóxico posee el plomo así licuado y disuelto, lo absorbenpor la boca, por la nariz y por todo el cuerpo,sufriendo graves daños no mucho tiempo después;entonces primero les tiemblan las manos ydespués padecen parálisis, dolencias de bazo, somnolencia,caquexia y caída de dientes, de modo quees difícil encontrar a un alfarero que no tenga semblantecadavérico y plomizo. En las actas de Copenhague,se cuenta el caso de un alfarero, en cuyocadáver abierto se encontró que la parte del pulmónderecho pegado a las costillas había degenerado aun endurecimiento y gran deterioro de dicho órgano;se culpaba, en efecto, del mal estado de los pulmonesal oficio que había ejercido, él mismo habíaaprendido el arte de la alfarería; la cual, ya enfermo,al experimentar el empeoramiento de su salud,había abandonado, aunque no lo suficientemente atiempo. Pierre de la Poterie relata cómo un alfarerose había quedado paralizado del lado derecho conlas vértebras deformadas de tal forma que su cuellohabía quedado rígido. Dice de éste que se curabatomando una decocción de37
opera indigent. Mirari autem defii, cúm, tefte experientiffimoBoylaeo, mini innotuit, Argentumvivum, temporis ferè momento, Plumbi fufi vaporefigi, ac folidari; adeò ut, ficuti eleganter Trufthonusin Diatribâ de refpirationis ufu, id qued cim MarteVulcanum feciffe ajunt Poetae, idem prorfus faciatSaturnus cum Mercurio, illi compedes injiciendo.Mirium itaque non eft, fi Saturnus a molâ lapideaita contritus, licet frigide nature, in Tortores fuosfie incandetcat, dum Figulos, tam dira labe afpergit,in fanguinera ac fpiritus torporem invehendo, acillorum minibus Crucem figendo. Ineffe autem Saturnofpiritum acidum, acerrimum, penetrantiffimum,aufterum, teftantur omnes Chymici, ac fuoperivulo fatis norunt depuratores Auri, & Argentiob plumbi naixturam; tali enim acrimonia pollerefpiritum Plumbi tradunt Colledt. Chymice Leyden,Audtores, ut fiquis ore, vel naribus, dum inftituiturcupellation, vapors è plumbo exalantes excipiat,exinde fuffocari poffit, ac qui parum caverins, amniumdentium cafum pati foleant.Cum inftituti mei ratio ad luftrandas Artificum Officinas(fi rite in explorandis morborum caufis occafionalibus,quibus Operarii tentari folent, penfummeum vellem abfolvere) identidemme compelleret,mentem lubido indefferat, ut hic loci animadverfionesaliquot in Figlinis á me fadtas recenferemcirca mochanicum artificum fidtilia vitreandi, quodartifivium, ficuti antiquiffimum eft, uti ex eruti èterra ruderibus faris conftat, ita perneceffarium eft.Nam fi modum vafa fi€tilia vitreandi non haberemud,nimio fumptu ftannea, & cuprea Vafa pro recoquinaria, & menfarum fupelle€tile, adhiberecogoremur. Etenim non minus admiration, quàmdifquifitione dignum credidi, quomodo fcilicet operafiglina pritùs codta in fornacibus, indita, vi ignisvitreatam cruftam illam induant, qua fit, ut magnoufui fint in omnibus penè rebus: nihilque magis inculcentChymici, quàm quòd in Spagyricis operationibusperficiundis vitreata vafa adhibeantur.Verùm ab hujufmodi negotio non tam promptè expedirepoffe me fentio, quin miltum à propofitomeo digrederer, veritus propterea, ne mihi, ubi defigulari materia agitur, juftè obtrudi poffit Horatiiillud: Amphora raepitInftitui, current rota cur Urceus exit? Confilium hocmeum feponam, cuiforfan occafione magis propriaindulgebo in opera, quod mediator de ArtiumMechanica Rationali.corteza del árbol de sasafrás y de bayas de laurel;otras historias parecidas se cuentan de otros alfareros,todos fallecidos de muerte repentina. Puesbien, así suelen sufrir aquellos que, afectados portratar con plomo, tienen su oficio en los talleres dealfarería.Es sorprendente de qué modo el plomo (del que,gracias a la pericia de los químicos, nace una grancantidad de utensilios como remedios para la saludtanto de males internos como externos, de maneraque comúnmente se conoce como sostén de los cirujanos)se esconde en sus pechos como una mujerdepravada, así que tan sólo por su inhalación, mientrases triturado y disuelto en agua, pone en tal malestado a estos alfareros que necesitan de la ayudade éste para su trabajo. En cambio, ya no me asombrocuando el mercurio, prueba demostrada por elexperimentadísimo Boyle, se fija casi al momento yse consolida por el vapor del plomo fundido. Hastatal punto, como lucidamente lo expone Thursten ensu tratado sobre la exhalación, es eso así que lospoetas cantan que Vulcano actuó con Marte lo mismoque Saturno hace en realidad con Mercurio: ponerlecadenas.No es, sin embargo, tan admirable si Saturno,desmenuzado por una piedra molar, así lo permitesu fría naturaleza, se inflama de ese modo contrasus “torturadores”, cuando contamina a los alfareroscon tan cruel consunción, trayéndoles entumecimientoa su sangre y a su mente y fijando susmanos a una cruz. No obstante, todos los químicosdeclaran que Saturno posee un espíritu áspero,cruel, severo y muy penetrante y de su peligro tuvieronbastante conocimiento los que refinaban eloro y la plata cuando hacían mixturas con plomo;asimismo hablan los autores de la Collectanea Chymicade Leyden acerca de la gran capacidad de provocardaño que posee la naturaleza del plomo: “demodo que si alguien recibe ya sea por la boca o porla nariz, en el proceso de la cupelación, los vaporesexhalados por el plomo, puede ser sofocado poréstos y los que tuvieran poco cuidado suelen padecerla caída de todos los dientes”.Puesto que la consideración de este trabajo(como si al investigar, según lo acostumbrado, lascausas de las enfermedades que suelen atacar a lostrabajadores, quisiera liberarme de ese peso) meempujó repetidamente a visitar los talleres de losalfareros, en dicho lugar me invadió el deseo depasar revista a algunas investigaciones realizadaspor mí acerca de los procedimientos mecánicos38
- Page 4 and 5: El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7: ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9: XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15: Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17: Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18: Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23: Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24: Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28: gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30: Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32: metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34: Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35 and 36: electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 37 and 38: motum impediiffe. Nimius effem, fi
- Page 39 and 40: ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42: Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44: corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47: Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 51 and 52: Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57 and 58: Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 59 and 60: Fere colorum materiam e mineralium
- Page 61 and 62: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64: Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66: Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68: adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70: ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72: Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76: ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78: lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80: Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82: Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84: Desde cualquier percepción, consid
- Page 85 and 86: utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 87 and 88: maligna Serofitate, in Vulgus vagar
- Page 89 and 90: in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92: Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94: mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96: qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98: hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100:
femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104:
corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105 and 106:
Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 107 and 108:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 109 and 110:
Id autem tribus ex causis agebant,
- Page 111 and 112:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114:
eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116:
Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118:
egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120:
potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122:
Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124:
cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126:
quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128:
Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130:
se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132:
pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136:
aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138:
quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140:
Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142:
tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143 and 144:
tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 145 and 146:
succo fermentatur, et fauces non so
- Page 147 and 148:
Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150:
Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154:
quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158:
volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162:
El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163 and 164:
His addendum, quod dum linteamina,
- Page 165 and 166:
obruantur, ut infra aquam demersa p
- Page 167 and 168:
das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170:
inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172:
Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174:
modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176:
morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177 and 178:
con óxido metálico para formar un
- Page 179 and 180:
doctiffimus Mercurialis, ubi ait, f
- Page 181 and 182:
Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184:
data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188:
more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190:
Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192:
cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194:
nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196:
purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198:
Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202:
magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206:
sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210:
horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212:
anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214:
Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216:
initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218:
tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220:
mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222:
Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224:
undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226:
Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228:
sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230:
considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232:
is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234:
Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238:
damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240:
cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242:
Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244:
sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246:
erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248:
um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249 and 250:
cometidos por tanto impío como deb
- Page 251 and 252:
in charta apparet impressum totum i
- Page 253 and 254:
Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256:
temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258:
ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260:
fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264:
ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266:
Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270:
abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272:
opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274:
mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276:
pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278:
jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280:
Comentario:A modo de introducción
- Page 281 and 282:
in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 283 and 284:
sensibili perspiratu, locus enim in
- Page 285 and 286:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288:
necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289 and 290:
Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 291 and 292:
ex hac mixtura acres particulas com
- Page 293 and 294:
no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296:
dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298:
moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300:
non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302:
Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307:
jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309:
con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311:
CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313:
capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315:
ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317:
sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319:
Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321:
gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323:
pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324:
ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr