DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT IIDE MORBIS INAURATORUMCAPÍTULO IISOBRE LASENFERMEDADES DE LOSDORADORESAst, e Fodinis, & Vulcaniis Officinis, ubi fervent,firident qué cavernis Strieture Chalybum, acfornacibus ignis anhelat, in Civitates ipfas migremus,in quibus non defunt Artificies, quibus ineraiacrucem figunt. Quas diras labes ex Mercurio referantArifices, qui potiffinum in deaurandis argenteis,& aeneis operibus occupati funt, Nemo non novit.Cum enim non nifiper amalgamationem id peragipoffit, dum profeta Mercurium igne propellunt, nontam cauti effe poffunt, licet faciem avertant, quinvirolos halitus per os excipiant, quare hujufmodiArtifices vertiginoli, altamatici, paralytici citiffmereevadunt, habitufque cadaverofos contrahunt.Perpauci ex hifce Artificibus in tali orificio confenefcuntac fi non tam citò occumbant, ad tamcalamitofam flatum deveniunt, ut illis mors fit invotis, Iis collum, & manus tremer, dentes exciderecrura vacillare, cum Sceletirbo, feripfit Junken inChymiâ fuâ Experimentali; hoc idem teftarurFernelius de abditis rerum caufis, & in libro de LueVenerea, ubi afum miferabilem Aurifabri refert, quidum argenteam fupellectilem deauraret, hydrargirivapore admillo, flupidus, furdus, ac planè mutusevafit. Haud diffimilem hiftoriam tradit Foreftus deAurifabro, qui ob Mercurii fumos incautè exceptosfactus efet paraliticus. In Actis Medicis Haffnienfibuselegans Olai Borichii obfervario extat de quoquamTeutone, qui vitam deaurandis laminis degebat; hunc, dum incautiùs in hoc opere argenti vivifumos haufiffet, in magnam capitis vertiginem incideffeait una cum gravi pectoris anguftiâ, facie cadaverosâ,afphyxiâ, artuum tremore, ut jam jammoriturus crederetur, quem reflitutum ait fudorevariis alexipharmacis elicito, ac praecipué decoctoradicis pimpinellae, & faxifragie : Putat Vir Clariffimus,Corpufcula fumantis Mercurii minutiffimanervis impacta tremorem accerfille, ac fimul inmaffam languineam admiffa, naturalem illiusDe las Minas y las Fraguas de Vulcano, en lasque “hierven y rechinan en las cavernas las masasde los aceros forjados y el fuego jadea en las fraguas”,emigremos a las ciudades en las que no faltanartesanos martirizados por los minerales. Nopodemos ignorar las enfermedades que hacen suyaslos orfebres a causa del mercurio, que tienen comoprincipal ocupación es el dorado de objetos de platay de bronce. Teniendo en cuenta que este trabajo nopuede realizarse más que mediante amalgama, estosartesanos, conforme se elimina el mercurio porla acción del fuego, no consiguen prevenir la inhalaciónde emanaciones venenosas por la nariz yla boca, por más que vuelvan el rostro, por lo querápidamente sufren vértigos, asma y parálisis, ofreciendoun aspecto cadavérico.Muy pocos consiguen envejecer en tal oficio y, sino fallecen pronto, su estado lúgubre les incita solicitarla muerte como un favor. “Les tiembla elcuello y las manos, se les caen los dientes, las piernasles vacilan con esceletirbe”, escribió Junckenen su Química Experimental.Esto mismo atestigua Fernel en su obra “De lascausas ocultas de las cosas”, y en su libro acerca delas Enfermedades Venéreas, donde comparte el lastimosocaso de un orfebre que, al dorar un objetode plata, inhaló emanaciones de mercurio, quedandoatontado y sordomudo.Similar es la historia que cuenta Foresto acerca deotro orfebre, quien, debido a las emanaciones delmismo mercurio inhaladas por descuido, fue asaltadode parálisis. En las Actas Médicas de Copenhague,hay un estudio pormenorizado de Olaf Borrichacerca de un alemán de profesión dorador deláminas. Cuenta cómo este artesano, al haber inhaladoimprudentemente vahos de azogue durante25
motum impediiffe. Nimius effem, fi hiftorias omneshujus generis, quae apud Medicos Scriptoresextant, hìc recenfere vellem. Satis enim frequentesfunt hujufmodi cafus, in magnis praefertim Civitatibus,& noftrâ hac aetate, in quâ nihil cultum, nihilfatis elegans videtur, nifi auto fplendefcat, adeò utin Magnatum Domibus matulae, & egeftoriae Sellaedeauratae fpectentur, cariufque egaratur, quâmbibatur, ut olim de quodam lufit Martialis.Mihi nuper obfervare contigit Juveneminauguratorem, qui poftquam per duos menfes decubuiffet,tandem mortuns eft ; hic ab axhalanteMercurio fibi parum cavens, cachecticum habitumprimò contraxit, poftmodum facies illi facta eft hurida,& cadaverola, oculi turgidi, gravis anhelitus,mentis flupor, totius corporis torpor ; huic graveolentiaulcera in ore fuborta funt, è quibus fanies teterrimamagnâ in copiâ continuò ftillabat. Hic tameninteriit fine ullo febrilis caloris veftigio. Id mihiprofectò non parvae admirationis fuit, cum nonfatis perciperem, quomodò ex tanta humorum putredinenulla excitaretur febrilis incalefcentia. Cumfcriptores confulerem mirari defii; referr Ballonius,quemdam luis Venerae fufpectum, ac fimul quartanâlaborantem, ex lit hydrargiri a Quartanà laborantem,ex Lily hudrargiri a Quartanâ fanatum, ptialifmotamen extitato. Fernelius pariter de Lue Venereâ,cafum memorat cujufdam, cui per oculos ftillabatliquatu, Cerebrum, & ad multos annos vixit finefebre, ac tandem mortuus eft, hunc tamen Prius hudrargiroinunctum fuiffe ait: Quomodo auten nunquamfebricatarit, ipfe quoque Fernelius fe admiratumfuiffe ingenuè fatetur; in fecundo tamen de abditisrerum caufis, rationen aliqum videtur afferreingenuè fatetur; in fecundo tamen de abditis rerumcaufis, rationen aliqum videtur afferre cum febrilemincandefcentiam Mercurius ita compelcat, aitquevi narcótica id agüere, aceâdem fcultate, quâdolores qofcumque fopire, & fanguinis erupcionesfiftere potis eft, eadem prorfus bilis quoque ardoremcompefcere, atque exefiones retundere. At ergoquid febrifugi latet in hydrangino; Forfan dies aliquaex Minerali Regno Febrifugum aliquod, nonfub gripho, uti Riverius, fed candidè ac apreté MedicinaeArti Largietur ficuti ex Vegetabilium familiâfamolum febrifugum Peruvianum habemus, &Antidyfentericam remedium nuper detectum, dequo tractatum edidit Clarifs. Leibnitius, in hac tamenre experientiam confulere non abs re foret, nequetemerarium confilium effet in febribus intermittentibuspurgacionessu trabajo, sufrió un desmayo y fuertes presiones enel pecho, asfixia y temblor en las articulaciones.Daba la impresión de que iba a morir cuando volvióen si gracias al sudor provocado por varios contravenenosy, en especial, gracias a una cocción deraíz de pimpinela y saxífraga. Piensa aquel esclarecidísimoescritor que los diminutos corpúsculos delazogue humeante, al tomar contacto con los nervios,provocaron el estertor de los mismos y, almismo tiempo, tras pasar al fluido sanguíneo, impidieronsu natural movimiento.Me extendería demasiado si quiera dar fe de todoslos casos de esta naturaleza de los que han dejadotestimonios los médicos, ya que son muy frecuentes,sobre todo en las grandes ciudades y en nuestrostiempos, en los que nada parece suficientementerefinado, nada suficientemente elegante si nodespide destellos de oro, hasta el punto de que enlas moradas de los principales pueden verse bequesy sillas de eyección de oro y “en las que es más carohacer de vientre que beber”, como ridiculizó enotro tiempo Marcial a propósito de cierta persona.Recientemente examiné a un joven orfebre, el cualmurió después de guardar cama durante dos meses.Este joven, no habiendo tomado las suficientes precaucionesante las emanaciones del mercurio, mostró,en primer lugar, un aspecto esquelético; despuésse tornó cárdeno y cadavérico; sus ojos se hincharon,se respiración se hizo anhelante y aparecióun entumecimiento en su mente y un aturdimientoen todo su cuerpo. Se añadieron unas úlceras malolientesen la boca, de la que emanaba continuamentegran cantidad de sangre ennegrecida. Murió, sinembargo, sin ninguna señal de fiebre, lo que suscitóen mí un motivo de admiración no baladí, no alcanzandoa comprender cómo podía faltar un recalentamientofebril como consecuencia de tan gran podredumbrede supuraciones.Cesó mi extrañeza al consultar ciertos escritores:cuenta Ballonio cómo un enfermo del que se sospechabaque padecía una enfermedad venérea y, almismo tiempo, era víctima de unas fiebres cuartanas,curó de estas como consecuencia de un ungüentode mercurio, aunque el ptialismo se agudizó.Igualmente, Fernel, en su obra “De las EnfermedadesVenéreas”, recuerda el caso de un enfermoque destilaba cerebro licuado por los ojos y quemurió finalmente, después de haber vivido muchosaños sin fiebre.26
- Page 4 and 5: El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7: ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9: XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15: Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17: Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18: Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23: Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24: Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28: gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30: Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32: metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34: Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35: electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 39 and 40: ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42: Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44: corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47 and 48: Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 49 and 50: opera indigent. Mirari autem defii,
- Page 51 and 52: Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57 and 58: Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 59 and 60: Fere colorum materiam e mineralium
- Page 61 and 62: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64: Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66: Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68: adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70: ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72: Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76: ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78: lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80: Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82: Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84: Desde cualquier percepción, consid
- Page 85 and 86: utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 87 and 88:
maligna Serofitate, in Vulgus vagar
- Page 89 and 90:
in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92:
Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94:
mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96:
qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98:
hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100:
femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104:
corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105 and 106:
Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 107 and 108:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 109 and 110:
Id autem tribus ex causis agebant,
- Page 111 and 112:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114:
eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116:
Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118:
egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120:
potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122:
Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124:
cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126:
quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128:
Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130:
se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132:
pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136:
aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138:
quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140:
Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142:
tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143 and 144:
tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 145 and 146:
succo fermentatur, et fauces non so
- Page 147 and 148:
Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150:
Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154:
quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158:
volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162:
El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163 and 164:
His addendum, quod dum linteamina,
- Page 165 and 166:
obruantur, ut infra aquam demersa p
- Page 167 and 168:
das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170:
inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172:
Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174:
modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176:
morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177 and 178:
con óxido metálico para formar un
- Page 179 and 180:
doctiffimus Mercurialis, ubi ait, f
- Page 181 and 182:
Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184:
data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188:
more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190:
Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192:
cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194:
nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196:
purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198:
Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202:
magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206:
sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210:
horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212:
anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214:
Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216:
initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218:
tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220:
mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222:
Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224:
undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226:
Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228:
sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230:
considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232:
is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234:
Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238:
damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240:
cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242:
Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244:
sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246:
erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248:
um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249 and 250:
cometidos por tanto impío como deb
- Page 251 and 252:
in charta apparet impressum totum i
- Page 253 and 254:
Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256:
temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258:
ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260:
fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264:
ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266:
Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270:
abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272:
opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274:
mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276:
pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278:
jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280:
Comentario:A modo de introducción
- Page 281 and 282:
in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 283 and 284:
sensibili perspiratu, locus enim in
- Page 285 and 286:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288:
necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289 and 290:
Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 291 and 292:
ex hac mixtura acres particulas com
- Page 293 and 294:
no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296:
dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298:
moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300:
non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302:
Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307:
jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309:
con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311:
CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313:
capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315:
ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317:
sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319:
Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321:
gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323:
pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324:
ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr