DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT XXIDE PISTORUM, ACMOLITORUM MORBISCAPÍTULO XXISOBRE LAS ENFERMEDADES DELOS PANADEROS Y MOLINEROSMultas est Antes (quipus Ars Medica annumeranda)quae illis, quipus carum cognitio contingit,multum laboris ac molestiae exhibent, illis vero quicarum usu indigente, jucundae ac utiles existunt,scripsit hip. In hujiusmodi Artium cenfu Ars Pistoriaprofecto collocanda est; quid enim hominumvitaer utilius, imo quid aeque necessarium, ac Panificium?Quodnam vero Opificium magis; incommodum,ac molestum sius Artificibus, veluti ex laborataCerere? Sive enim farinam cribrent, seu pinsant,ac pastam fubigant, seu panem in Furness coquant,multis laboribus ac taediis fatigantur, idoquevariis morbis conflictari solent. Pistores ut plurimumnocturni sunt Artifices, dum enim caeteridiurno labore expediti somnum capessunt, ac viresdetritas reficiunt, hi tota nocte exercentur, mox pertotam sere diem, tanquam Solisugae sorno indulgerecoguntur, adeo ut in ipsa Urbe habeamus Antipodes,contrario scilicet, vivendi genere degentes:Surgite, jam vendit Pueris jentacula Pistor ajebatMartialis; nocte scilicet elaborata, et pernocta: albescenteenim die, ac urbana plebe ad confluenteenim die, ac urbana plebe ad consueta exercitia reduente,Panis copiam paratam esse necesse est,alioquin seditionem moverte Venter. Quales enimturbas in magnis Urbibus excitarit interdum Panisdeficientia, fatis loquiintur historiae, et nuper HispaniarumRegis Aula hanc ob causam popularesmotus non parum extimuit; hinc Juvenalis, ad plebemin Officio continendam, Panem, O Cirsensescomendabat, Annonae scilicet abundantiam, etspectacula.Priumum ergo qui farinam a surfure cribatoriis machinisfecerunt, faccos excutiunt, versant, ut faciemcustodiant, non possunt tamen, quin, dum pro respirationisnecessario usu aerem hauriunt, volitantesfarinae particulas excipiant; quae cum salivarySon muchas las artes (entre ellas habría quecontar a la medicina) que acarrean abundantes fatigasy molestias a aquellos a quienes les toca aprenderlas,pero que son de placer y utilidad a quienesestán necesitados de su empleo. En el censo de talesartes debe aparecer indudablemente el arte de lapanadería, pues ¿qué otra cosa hay para la vidahumana más útil, hasta incluso más necesaria, quela fabricación de pan?; aunque, por otro lado, ¿quéprofesión más incómoda y más molesta para losobreros que las labores de Ceres? Que ciernan otrituren la harina y la amasen, o que cuezan el panen los hornos, son víctimas de muchas penalidadesy trabajos, por lo, que suelen verse aquejados dedistintas enfermedades. Los panaderos, por lo general,son artesanos nocturnos: mientras los demástraba-jadores, licenciados de su trabajo diurno, seentregan al sueño y rehacen sus fuerzas agotadas,aquéllos se afanan durante toda la noche, y después,como las tarántulas, duermen necesariamentedurante casi todo el día, de modo que en la mismaciudad tenemos a nuestros antípodas, es decir, quienesviven al revés de los demás hombres.Decía Marcial : "Levantaos: el panadero anda yavendiendo a los niños su desayuno"; es decir, undesayuno elaborado y cocido durante la noche. Alclarear el día y volver la plebe urbana a sus habitualesocupaciones, es necesa-rio que el pan estélisto, no sea que el estómago promueva alguna sedición.La historia nos cuenta qué motines ha provocadoa veces, en las grandes ciudades, la falta depan, y hace poco la Corte de España temió en granmanera agitaciones promovidas por este motivo.De ahí que Juvenalio recomendara, para mantenersometida a la plebe, "pan y Juegos de circo"; estoes, abundan-cia de víveres y espectáculos. Estánprimero aquellos que, mediante máquinas cribado-133
succo fermentatur, et fauces non solum, sed stomachum,et pulmones pasta infarcium; unde facili negotiotusiculosi siunt, anhelosi, rauci, ac demumasthmatici, trachaea, et pulmonaribus viis incrustatiis,liberoque Aeris comercio impedito. Oculosquoque non parum perstringunt, quae iis haerentfarinae particulae, ac lipitudinem non raro inducunt.Nulam ab hisce noxiis praesevatoriam cautionem,quam possim suggerere, habere me fateor illorumconsuetudinem facia linea os sibi obvelandi commendo,ast id non fatis est, quin una cum aer inspiratofarinae atomi pectoris penetralia irepant,Morem hunc, Pistores, ori sudario obvoluto, capistrandi,perantiquum Suisse constat, uti apudPignorium in opera elegantissimo de servis videreest, ubi auctoritas Arthenaei affertur; id tamen nonpietatis officio factum Suisse constat, sed Sybariticoluxu, scilicet sudor ex ore distillans influeret,aut subactam farinam halitus afflaret. Hisce Operariisproderit, si aqua faciem perfundant, sioxicrato fauces persaepe colluant, si oximelliteutantur, si identidem purgationem aliquam instituant,aut cum a respirandi difficultate premuntur,emetucum aliquod capiant, ut impactae materiaeexcutiantur, quo remedii genere ex his non nullosanimam pene agentes, restitutos vidi.Qui porro pastam manibus pinsunt, subagent, ac inpanem, et placentas efformant, coquunt, cum utplurimum in hypocaustis, hyeme parefertim, ucpanis bene fermentetur, opus sum perficiant, ubi eloco impense calido ad aerem externum exeunt, acdomos suas repetunt, ad somnum captandum, facilinegotio in magnas pororum cutis adstrictiones incident,unde postea gravedines, raucedines, ac pectorismorbid, ut pleuritides, peripneumoniae suboriantur;quibus affectibes, adeo popularibus, qualiaremedia sint adhibenda, nemo non novit. Non paucitamen momenti erit nosse, quales fuerit caussa ocasionalis;quare at naturalem corporis perspiratumrestituendum, aegrum in calido conclave detinendo,frictiones cum oleo adhibendo, instrinsecus vero ea,quae diaphoresim promoveant, in usum revocando.Non sine admiratione quidem in histem Operariismagis, quam aliis hominibus, observavi; quodgraves Pleuritides, vel in ipso morbid principio sineulla sere expuitione, liberali sudore erumpente, judicentur;quod sit, ut reor, quia hujusmodi casibusacuta febris, morbus primarius a lateris dolorecomitatus; a causa externa; subita scilicet potorumras, ciernen la harina, separándola del salvado, sacudeny dan vuelta a las sacas, los cuales, por muchoque protejan el rostro, no pueden menos, al aspirarel aire necesario para la respiración, de absorberlas partículas de harina en suspensión; éstas sefermentan, al mezclarse con la saliva, formandouna masa que acaba por llenar no sólo la garganta,sino también el estómago y los pulmones; por ello,muy fácilmente se ven aquejados de tos, dificultadesrespiratorias, ronquera y, finalmente, de asma,al cubrirse de costras la tráquea y los conductospulmonares, y al verse impedida la libre circulacióndel aire. El polvo de la harina daña también no pocoa los ojos, al quedar adherido a ellos y con frecuenciaprovoca legañas en los mismos.He de reconocer que, frente a tales daños, yo noposeo ninguna medida preventiva que pueda sugerirles;les recomiendo la costumbre que ya ellos tienende cubrir su rostro con un velo de lino, aunqueello no es bastante para impedir que, juntamentecon el aire inspirado, se deslice el polvillo de laharina hasta el interior del pecho. Esta costumbredehacer que los panaderos lleven un velo cubriéndolesel rostro nos consta que es muy antigua, comose puede ver en Pignorio , en su interesantísimaobra De los esclavos, donde se presenta la autoridadde Ateneo. Ahora bien, consta igualmente queesta medida no se tomaba por compasión, sino porun lujo sibarítico,"a saber, para evitar que el sudor,al deslizarse, cayera sobre la harina o soplara sobreella el aliento de los trabajadores.Estos obreros encontrarán alivio si se lavan la caracon agua, hacen frecuentes gárgaras con una mezclade agua y vinagre, emplean ojimiel y se purgande cuando en cuando o, cuando se ven angustiadospor dificultades respiratorias, toman algún vomitivocon el fin de echar fuera las sustancias encostradas,remedio con el que he visto revivir a algunos deestos obreros medio muertos.Los que, finalmente, amasan y soban la pasta, cociéndoladespués de haberle dado forma de pan yde tortas, al llevar a cabo su trabajo, por lo general,en hipocaustos, especialmente en invierno, con elfin de que el pan tenga una apropiada fermentación,cuando, desde aquel lugar intensamente caldeado,salen al exterior y regresan a sus casas a conciliar elsueño, con gran facilidad sufren fuertes contraccionesde los poros de la piel; ello es causa de que surjandespués resfriados, ronqueras y enfermedadesdel pecho, como pleuresías y pulmonías, enferme-134
- Page 4 and 5:
El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7:
ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9:
XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15:
Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17:
Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18:
Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23:
Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24:
Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28:
gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30:
Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32:
metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34:
Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35 and 36:
electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 37 and 38:
motum impediiffe. Nimius effem, fi
- Page 39 and 40:
ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42:
Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44:
corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47 and 48:
Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 49 and 50:
opera indigent. Mirari autem defii,
- Page 51 and 52:
Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57 and 58:
Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 59 and 60:
Fere colorum materiam e mineralium
- Page 61 and 62:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64:
Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66:
Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68:
adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70:
ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72:
Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76:
ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78:
lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80:
Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82:
Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84:
Desde cualquier percepción, consid
- Page 85 and 86:
utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 87 and 88:
maligna Serofitate, in Vulgus vagar
- Page 89 and 90:
in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92:
Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94: mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96: qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98: hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100: femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104: corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105 and 106: Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 107 and 108: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 109 and 110: Id autem tribus ex causis agebant,
- Page 111 and 112: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114: eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116: Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118: egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120: potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122: Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124: cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126: quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128: Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130: se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132: pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136: aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138: quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140: Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142: tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143: tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 147 and 148: Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150: Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154: quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158: volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162: El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163 and 164: His addendum, quod dum linteamina,
- Page 165 and 166: obruantur, ut infra aquam demersa p
- Page 167 and 168: das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170: inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172: Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174: modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176: morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177 and 178: con óxido metálico para formar un
- Page 179 and 180: doctiffimus Mercurialis, ubi ait, f
- Page 181 and 182: Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184: data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188: more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190: Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192: cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194: nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196:
purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198:
Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202:
magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206:
sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210:
horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212:
anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214:
Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216:
initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218:
tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220:
mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222:
Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224:
undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226:
Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228:
sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230:
considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232:
is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234:
Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238:
damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240:
cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242:
Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244:
sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246:
erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248:
um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249 and 250:
cometidos por tanto impío como deb
- Page 251 and 252:
in charta apparet impressum totum i
- Page 253 and 254:
Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256:
temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258:
ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260:
fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264:
ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266:
Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270:
abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272:
opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274:
mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276:
pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278:
jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280:
Comentario:A modo de introducción
- Page 281 and 282:
in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 283 and 284:
sensibili perspiratu, locus enim in
- Page 285 and 286:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288:
necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289 and 290:
Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 291 and 292:
ex hac mixtura acres particulas com
- Page 293 and 294:
no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296:
dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298:
moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300:
non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302:
Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307:
jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309:
con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311:
CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313:
capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315:
ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317:
sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319:
Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321:
gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323:
pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324:
ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr