DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT XIIDE SAPONARIORUM MORBISCAPÍTULO XIISOBRE LAS ENFERMEDA-DES DE LOS JABONEROSSaponem apud veteres in usu fuisse ad vesteslaneas, & lineas emaculandas, ex Scriptorum monumentissatis constar. Hoc inventum Gallorum,quae Natio elegantiae & nitori semper Auduit, Pliniusin Historia Naturali fuisse tradir, haec suntillius verba: Gallorum boc inventum rutilandis capillisex sevo, O cinere, Optimus fagino O caprino,duobus modis, spissus ac liquidus, uterque apudGermanos majore in usu viris, quàm faeminis. Galenusde fimplicibus Medicamentis, aliisque in locissaponis mentionem habet, quem air componi excalce, lixivio, ac fevo hircinio, vel bubulo, vel caprino,vimque fordes abstergendi habere. Ex quipusverbis satis liquet inter saponem Veterum, & nostrorumtemporum magnam esse cognationem. Veteresenim lixivio ex calce & cineribus, levum variorumanimalium permiscebant nostra hac aeratesolum oleum. Sapo Venetus prae caeteris maximècommendatur, & magna in copia ad longisquas Regionesdefertur. Logum esser modum referre, quoVenetiis fiat Sapo, certè opus istud artificiosum estplus quàm quis credat, nec minus laborium. Triasunt, ergo exquibus Sapo componitur, calx viva,cinis, & oleum ; calcem habent ex vicinis Montibusrecensem, & melioris notae, cinerem valdè longèpetunt, vel ex Hispania, vel Alexandria AEgypti,praeferunt tamen Operarii eum cinerem, qui ab Hispaniain globos congestus Venerias deferrur. Exquibus verò plantis parentur ifti cineres, nescire poruifacilè tamen crediderim, ex iis heri, quae in orismaritimis nascantur. Primò itaque calce maquacommuni diluunt, ac benè subigunt, interdum etiamaqua marina in defectu aquae dulcis, huic calci ficdilutae, cinerem fub mola prius contritum miscent,novam aquam addendo fi opus fitco modo, ut totamassa sit granulosa, & aliquam soliditatem habeat.Hanc in foveas quasdam ad id opus factas reponunt,supra quam aquam conjiciunt, quae paulatimPor los testimonios de los escritores, nos constasuficientemente que el jabón se usaba para quitarlas manchas de los vestidos de lino y lana, ya entrelos antiguos. Cuenta Plinio en su Historia Natural,que fue el invento de los galos, nación siempre llenade elegancia y aseo, con estas palabras: "Es esteun invento de los galos, a base de sebo y ceniza,para dar brillo a sus cabellos. El mejor es el que sehace de ceniza de haya y sebo de cabra, y lo hay dedos clases: espeso y liquido; uno y otro se usan entrelos germanos, más por los hombres que por lasmujeres". Galeno, hace mención del jabón, en Delos Medicamentos Simples, y dice que se componede sebo de macho cabrío, de buey o de cabra, delejía y de cal, y que tiene la facultad de arrastrarconsigo la suciedad. De estas palabras resulta bastanteclaro ver el gran parentesco que hay entrenuestro jabón y el de los antiguos. Es verdad, queen nuestro tiempo solo se mezcla con aceite; losantiguos mezclaban con cal, lejía y cenizas el sebode animales varios. El jabón veneciano se exportaen grandes cantidades a lejanas regiones, y se recomiendamuy por encima de los demás. Desde luego,se trata de una tarea no menos laboriosa, y demás arte de lo que uno pueda creer. Los componentesdel jabón son tres: aceite, ceniza y cal viva. Lacal la obtienen de la mejor clase, fresca y de losmontes más cercanos. La ceniza la hacen llegar demuy lejos, de España, de Alejandría, de Egipto,aunque los artesanos prefieren la ceniza apelmazadaen bolas que va de España a Venecia. No he logradosaber, de qué plantas se obtienen esas cenizas;aunque, no me extrañaría que se hiciera de lasque crecen en las orillas del mar. El caso es queprimero diluyen la cal en agua común y la remuevenbien; a falta de agua dulce, a veces en agua demar también. La ceniza triturada antes en la muelala mezclan a la cal así disuelta, si es preciso, aña-279
ex hac mixtura acres particulas combibens, perquosdam canales descandit in alias foveas, ficquerepetunt operationem, eandem aquam praedictaemixturae reaffundendo , donec aquam forremacrem obtineant aquae ftygiae ad instar, Ubi ergoaquam istam quantum fibi necesse est pararint,Operarii certam illuis portionem in amplis cadisaeneis reponunt, spatium relinquendo vacuum inpraedicto cado. Magno igitur igne fubdito, aquamillam excoquunt per diem integrum, cui posteaoleum olivarumremiscent, ea proportione, ut oleumad aquam fortem se habeat ut umun, cum dimidioad octo, fi oleum recens & perfectum, fi vetus aliquantoplus, igne postea lentiori finunt ebullirehanc novam misturam, & fingulis fex horis exitumin alios cados, non tamen tota ex parte permittunt,& priori cado rurfus novam aquam fortem affundunt,ficque operationen : repetendo fingulis sexhoris attentè observant quando materia incipiatcrassescere, illam enim è fuis vafis extrahunt, &super areas effundunt in loco aperro, quo pacgtotota massa concrescit, ac ferra in varia frusta diffecatur.Haec est saponis Veneti saris celebris perEuropam fabrica.Operarii ex materia quam tractant nullum sentiuntincommodum, licet enim per inspirationem aeremhauriant acribus illis particulis faruratum, quibusopplerum est illorum ergasterium, nullum in Pectore,nec alia parte experiuntur incommodum, fanienim, & robusti & benè colorati degunt in hujusmodiofficinis ; folùm ubi fine calceamentis incedunt,iis excoriantur pedes, & aliae partes, si fortèillas aqua fortis pertingat. Totum incommodum ;quop hisce Operariis contingit ex nimio labora diunoctuque, ac nimio calore obignem ferè perpetuumin hisce officinis provenit, ex quipus interdum iisnecesse est pedem efferre ad aerem frigidum, &retentem caprandum. Cum ergo isti Operarii aestivisvestibus, vel media hyeme induti aeri frigido seexponunt, facili negotio magnis constiparionibuscorrepti, in actuas febres, & pectoris morbos, utipleuritides, peripneumonais incidunt. His accedunterrores in diaeta, nam ex fuis officinis aridi, &exusti, rabernas vinarias adeunt, ubi multo mero feinvitant & proluunt. In hoc opificio nullam aliamiis fuggerere poffum cautionem, quàm juftam laborismoderationem in fuid officinis, & cum ex locoadeò calido plus quàm hypocauftum illis exire neceffeest, hyeme praefertim, vestibus benè palliolati,& capire benè obtecto. Cum aurem acutis febribusactu tenentur, prompta, & repetira fanguinisdiéndole más agua, de manera que toda la masatenga una cierta solidez y una constitución granulosa.La colocan en unos hoyos hechos al efecto, yechan encima agua que poco a poco, tras absorberlas partículas ácidas de la masa, baja por unos canalesa otros hoyos; y así repiten la operación, haciendofluir la misma agua sobre la mezcla dicha hastaobtener un agua fuerte y acre, a la manera del aguaestigia. Los artesanos ponen una cierta porción deella en unas anchas calderas de bronce, dejando enellas un cierto espacio vacío, una vez que han obtenidode esa agua la cantidad que necesitan. Hiervenesa agua por un día entero, encendiendo debajo ungran fuego, y luego mezclan con ella aceite de oliva,en proporción tal, que el aceite mantenga conrespecto al agua fuerte una relación de uno y medioa ocho, si el aceite es fresco y de primera calidad, yde algo más si es viejo. Luego dejan hervir a fuegolento esta nueva mezcla, y cada seis horas le dansalida hacia otras calderas, pero no de manera total,y en la primera caldera vierten de nuevo agua fuerte,observan cada seis horas atentamente el momentoen que la masa empieza a espesarse, repitiendoasí la operación; luego las sacan de sus recipientesy las extienden sobre superficies lisas en lugaresabiertos, donde toda la masa se espesa, y con unasierra se corta en varios trozos. Así es la fabricacióndel jabón veneciano, tan célebre en Europa.Los obreros no sienten ninguna molestia como consecuenciade la materia que tratan. En efecto, aunqueen la inspiración inhalen aire saturado de laspartículas ácidas de las que está lleno su obrador,no experimentan ninguna molestia en el pecho nien otra parte, pues pasan su vida en tales fábricas;sanos, robustos y con buena salud. Se les despellejanlos pies sólo cuando andan sin calzado y otraspartes en caso de que les caiga agua fuerte. Todaslas molestias que estos obreros padecen procedendel excesivo trabajo, día y noche, y del demasiadocalor provocado por el fuego casi continuo de estasfabricas, de las cuales han de salir de vez en cuandoa respirar aire fresco y puro. Son fáciles presas degrandes constipados, cuando estos obreros se exponenal aire frío, ya sea abrigados en pleno invierno,ya sea con ropa de verano, en consecuencia, caenen fiebres agudas y en enfermedades del pecho,como pleuritis y perineumonías. A esto se añadenerrores en su dieta, pues, saliendo secos y abrasadosde sus fábricas, se van a las tabernas, donde seinvitan y se sacian con abundante vino. En este oficiono puedo sugerir otra precaución que una justa280
- Page 4 and 5:
El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7:
ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9:
XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15:
Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17:
Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18:
Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23:
Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24:
Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28:
gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30:
Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32:
metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34:
Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35 and 36:
electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 37 and 38:
motum impediiffe. Nimius effem, fi
- Page 39 and 40:
ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42:
Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44:
corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47 and 48:
Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 49 and 50:
opera indigent. Mirari autem defii,
- Page 51 and 52:
Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57 and 58:
Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 59 and 60:
Fere colorum materiam e mineralium
- Page 61 and 62:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64:
Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66:
Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68:
adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70:
ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72:
Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76:
ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78:
lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80:
Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82:
Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84:
Desde cualquier percepción, consid
- Page 85 and 86:
utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 87 and 88:
maligna Serofitate, in Vulgus vagar
- Page 89 and 90:
in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92:
Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94:
mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96:
qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98:
hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100:
femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104:
corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105 and 106:
Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 107 and 108:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 109 and 110:
Id autem tribus ex causis agebant,
- Page 111 and 112:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114:
eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116:
Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118:
egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120:
potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122:
Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124:
cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126:
quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128:
Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130:
se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132:
pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136:
aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138:
quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140:
Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142:
tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143 and 144:
tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 145 and 146:
succo fermentatur, et fauces non so
- Page 147 and 148:
Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150:
Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154:
quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158:
volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162:
El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163 and 164:
His addendum, quod dum linteamina,
- Page 165 and 166:
obruantur, ut infra aquam demersa p
- Page 167 and 168:
das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170:
inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172:
Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174:
modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176:
morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177 and 178:
con óxido metálico para formar un
- Page 179 and 180:
doctiffimus Mercurialis, ubi ait, f
- Page 181 and 182:
Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184:
data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188:
more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190:
Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192:
cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194:
nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196:
purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198:
Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202:
magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206:
sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210:
horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212:
anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214:
Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216:
initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218:
tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220:
mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222:
Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224:
undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226:
Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228:
sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230:
considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232:
is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234:
Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238:
damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240: cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242: Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244: sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246: erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248: um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249 and 250: cometidos por tanto impío como deb
- Page 251 and 252: in charta apparet impressum totum i
- Page 253 and 254: Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256: temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258: ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260: fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264: ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266: Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270: abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272: opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274: mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276: pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278: jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280: Comentario:A modo de introducción
- Page 281 and 282: in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 283 and 284: sensibili perspiratu, locus enim in
- Page 285 and 286: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288: necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289: Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 293 and 294: no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296: dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298: moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300: non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302: Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307: jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309: con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311: CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313: capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315: ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317: sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319: Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321: gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323: pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324: ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr