DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT VIIIDE PICTORUM MORBISCAPÍTULO VIIISOBRE LASENFERMEDADES DE LOSPINTORESPictores quoque variis affectibus, ut Artium tremoribus,Cachexia, denyium atredine faciei decoloratione,melancholia, odoratus abolitione, tentarisolent, ac perraro contingit, ut Pictores, qui aliorumimagines elegantiores, et coloratiores, plus Quampar est, solent effingere ipsi colorati sinc ac bonihabitus. Ego quidem quotquot novi Pictores, et inhac, et in ali Urbibus, omnes simper valetudinariosobsevavi, et si Pictorum historiae evolvantur, noadmodum longaeovos fuiffe conftabit, ac praecipuequi inter eos praestantiores fuerint. Raphaele Urbinatem,Pictorem celeberrimum, in ipso juventaeflore e vivis ereptum fuiffe legimus, cujus immaturammortem Balthassar Castilioneus eleganti carminedeftevit. Culpari quidem poffet illorum Vitasedentaria, ac genius melancholicus dum ab hominumfere commercio fejuncti menterin phantasticissuis Idaeis simper involutam habent Aft alia potiorcausa fubeft, quae Pictores morbos obnoxious reddit,colorum nempe material, quam simper praemanibus habent ac fub ipsis naribus ut Minium,Cinnabaris, Ceruffa, Vernix, Oleum nucum, lini,quibus utuntur ad colores temperandos, multaqueex variis foffilibus pigmenta. Him in illorum Officinislatrinalis odor percipitur, quo fatis gravis eVernice, et praedictis Oleis expirat et capiti valdeinfenfus est, unde forfan odoratum abolition deducenda.Ipsi quoque Pictores in, ipsi opera sordidasac pigmentatas vestes solent inducere , quarefieri nequit quin ore, ac naribus praevos halitus excipiant,qui ad spirituum animalium sedem perptando,ac per vias spiritales fangunis domiciliafubeundo, naturalium functionum aeconomiam perturbent,et superior memorato affectus excitant.Cinnabarim fobolem effe Mercurii, Ceruffam exPlumbo parari, Aes viride de Cupro, coloremultramarinumex Argento (cum metallici colores vegetabilibuslonge durabiliores fint, et hane ob causamTambién los pintores se ven aquejados de muydiversas afecciones, como temblor en las articulaciones,caquexia, ennegrecimiento de los dientes,decoloración del rostro, melancolía y perdida delolfato, sucediendo muy rara vez que los pintoresque suelen plasmar las imágenes de los demás conmas elegancia y más colorido que lo que se da en larealidad, tengan ellos, por su parte, buen color ybuen semblante. Yo de mi sé decir que cuantos pintoreshe conocido en esta y otras ciudades, a casitodos ellos los he encontrado enfermizos y, si serepasa la historia de la pintura se echara de ver quelos pintores rara vez llegan a edad avanzada especialmentelos mas sobresalientes. Sabemos que Rafaelde Urbino, pintor celebérrimo, fue arrebatadodel mundo de los vivos en la flor de la juventud,siendo su prematura muerte cantada por Baltasar deCastiglione en una elegante elegía. Podría ciertamenteecharse la culpa a la vida sedentaria y a sucarácter melancólico, teniendo como tienen siempresu mente – apartados casi todo trato con los demáshombres – entretenida en sus fantásticas ideas;pero existe, latente, otra causa de mayor importanciacomo es la materia de los colores que tienenconstantemente entre las manos y bajo sus mismasnarices: por ejemplo, el minio, el cinabrio, la cerusa,el aceite de nuez y el de linaza, productos todosellos utilizados para templar los colores, así comootros muchos pigmentos extraídos de diversos minerales.Por ello en sus estudios se percibe un olornauseabundo bastante pesado que expiden el barnizy los aceites mencionados, olor muy nocivo para lacabeza y al que tal vez hay que atribuir la atrofiadel olfato. Por su parte los pintores, al trabajar suelenllevar puestos unos blusones sucios y pintarrajeados, por loque no pueden menos que inhalar por la boca y la nariz efluviosnocivos que arrastrándose hasta la sede de los espíritus animalesy deslizándose, por las vías respiratorias, hasta las moradas de47
Fere colorum materiam e mineralium claffe defumi,Nemo non novit, et Procter hanc caufam fatisgraves noxas fubfequi. Ifdem igitur affectibus, licetnon ita graviter, illos vexari necessum es, ac coesterosMetallurgos. Satis curiofam hiftoriam inhanc rem deferibit Fernelius de Pictore quodamAndegavenfi, qui digitorum, et manuum tremoribusprimum, mox convulfione, correptus est, brachioquoque in confenfum tracto; huic poftmodum supervenitidem in pedibus vitium, tandem dolore tamgravi in ventriculo, et utroque Hypochondriotorqueri cospit, ut nec Clyfteribus, nex fotibus, necBalneis, nec ullo remediorum genere quicquam levaretur.Huic in acceffione unicum folamen repertum,ut res, quatorve hominess ventri toto fuo pondereincumberent, fic enim compresso ad abdomineminus cruciabatur; poftremo ad tres annos tam acritervexatus tabidus interiit. Magnas concertationesinter celebriores Medicos exortas esse ait circa tantimali veram, ac genuinam causam, tum ante, tumpost cadaveris apertionem, cum in Visceribus nilpraeternaturalem appareret. Cum hanc Historiamperlegerem, ingenuam Fernelii confessionem, morefcilicet magnorum Virorum, ut ait Celsus, sumadmratus, omnes siquidem aberamus a Scopo, oteta, quod ajunt, via errabamus, inquit ille: fubdittamen, quod cum Pictor ille penicillum digitis, nonmodo extergere pro more haberet, sed etiam imprudens,et incautus illum exugeret, verisimile fuisse,ut e manuum digitis partium continuatione, Cerebro,totique nervosa generi communicatam fuisseCinnabarim, peos vero admiffam Ventriculum, oInteftina inexplicabili, ac maligna qualitate infeciffe,quae tantorum dolorum causa occulta fuerit.Neque vero aliunde illorum cachectici habitus etdecoloratio petenda, quam a prava colorum indole,ficuti, et melancholicae passions, quibus ut plurimumobnoxii sunt Pictores. Antonium de AllegrisCorrigiensem, e patria propterea Corrigium dictum,adeo melancholicum fuisse, imo stupidum tradunt,ut nec sui, nec suorum Operum dignis tatem acpraeftantiam cognosceret, adeo ut digna honorariafibi data iisdem a quibus ecceperat reportarit, velutierraffent aureo pretio erogato proris picturis, quibusnunc nullum fatis est pretium. Cum Pictores ergovel ex enarratis affectibus vel aliis morbis vulgaribuslaborare contingent, particulari ftudio erunt curandi,u tuna cum remediis communibus, peculiariaadhibeantur, quae noxas e minerali material contractasrefpiciant, de quibus fatis supra, ne totieseadem cum taedio legentium repetamus.la sangre, acaban por perturbar la economía de lasfunciones naturales y excitar las afecciones recordadasmás arriba.Todo el mundo sabe que el cinabrio esta emparentadocon el mercurio, que la cerusa es un preparadoa base de pomo, el bronce verde a base de cobre yel color ultramarino a base de plata (al ser los coloresminerales más persistentes que los vegetales,son más solicitados) y que casi toda la materia colorante,se toma del reino mineral, derivándose detal motivo graves daños. Por eso los pintores, aunqueno tan gravemente, son victimas necesariamentede las mismas enfermedades que los demás metalúrgicos.Sobre este particular, Fernel nos cuenta la historiaasaz curiosa de un pintor de Anjou que, a principio,fue victima de temblores en los dedos y en las manosy, después, de convulsiones, llegando tambiénel brazo a verse arrastrado al acuerdo con dedos ymanos; iguales conmociones le sobrevinieron despuésen los pies y, finalmente comenzó a ser atormentadocon un dolor tan agudo en el estomago yen ambos hipocondrios que no encontraba alivio nien lavativas, ni en fomentos, ni en baños, ni en ningúntipo de remedios. Cuando le sobrevenía el dolor,lo único que le aliviaba era el que tres o cuatrohombres se apoyaran con todo su peso sobre su estomago,con lo que al ser comprimido su abdomen,los dolores se hacían menos violentos; por fin, despuésde haber sufrido tanto durante tres años, muriócompletamente consumido. Nos dice el autor quemédicos muy afamados fueron llamados a consultapara tratar de descubrir la verdadera y autenticacausa de tan grave enfermedad, tanto antes comodespués de la autopsia, no apareciendo nada anormalen las vísceras. Al leer esta historia me quedemaravillado ante la ingenua confesión de Fernel(como suele ser la de los grandes hombres, segúnnos dice Celso):”Ninguno dábamos en el blanco y,como suele decirse, todos andábamos totalmentedescaminados”, dice el autor. Añade, sin embargo,que, dado que aquel pintor tenía la costumbre nosolo de limpiar el pincel con los dedos, sino imprudentee incauto, incluso de chuparlo, es muy probableque desde los dedos de las manos u por contigüidadde las partes el cinabrio hubiera pasado alcerebro y a todo el sistema nervioso; una vez admitidopor la boca, “habría inficionado el estomago ylos intestinos con alguna propiedad inexplicable ymaligna que seria la causa de tantos dolores”.48
- Page 4 and 5:
El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7:
ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9: XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15: Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17: Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18: Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23: Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24: Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28: gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30: Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32: metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34: Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35 and 36: electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 37 and 38: motum impediiffe. Nimius effem, fi
- Page 39 and 40: ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42: Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44: corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47 and 48: Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 49 and 50: opera indigent. Mirari autem defii,
- Page 51 and 52: Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57: Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 61 and 62: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64: Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66: Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68: adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70: ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72: Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76: ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78: lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80: Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82: Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84: Desde cualquier percepción, consid
- Page 85 and 86: utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 87 and 88: maligna Serofitate, in Vulgus vagar
- Page 89 and 90: in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92: Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94: mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96: qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98: hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100: femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104: corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105 and 106: Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 107 and 108: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 109 and 110:
Id autem tribus ex causis agebant,
- Page 111 and 112:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114:
eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116:
Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118:
egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120:
potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122:
Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124:
cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126:
quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128:
Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130:
se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132:
pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136:
aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138:
quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140:
Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142:
tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143 and 144:
tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 145 and 146:
succo fermentatur, et fauces non so
- Page 147 and 148:
Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150:
Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154:
quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158:
volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162:
El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163 and 164:
His addendum, quod dum linteamina,
- Page 165 and 166:
obruantur, ut infra aquam demersa p
- Page 167 and 168:
das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170:
inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172:
Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174:
modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176:
morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177 and 178:
con óxido metálico para formar un
- Page 179 and 180:
doctiffimus Mercurialis, ubi ait, f
- Page 181 and 182:
Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184:
data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188:
more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190:
Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192:
cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194:
nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196:
purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198:
Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202:
magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206:
sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210:
horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212:
anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214:
Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216:
initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218:
tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220:
mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222:
Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224:
undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226:
Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228:
sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230:
considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232:
is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234:
Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238:
damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240:
cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242:
Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244:
sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246:
erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248:
um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249 and 250:
cometidos por tanto impío como deb
- Page 251 and 252:
in charta apparet impressum totum i
- Page 253 and 254:
Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256:
temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258:
ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260:
fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264:
ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266:
Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270:
abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272:
opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274:
mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276:
pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278:
jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280:
Comentario:A modo de introducción
- Page 281 and 282:
in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 283 and 284:
sensibili perspiratu, locus enim in
- Page 285 and 286:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288:
necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289 and 290:
Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 291 and 292:
ex hac mixtura acres particulas com
- Page 293 and 294:
no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296:
dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298:
moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300:
non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302:
Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307:
jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309:
con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311:
CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313:
capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315:
ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317:
sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319:
Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321:
gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323:
pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324:
ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr