DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT XXVIDE MORBIS, QUIBUS LINI, CANNABIS, AC SE-RICEARUM PLACENTARUM CARMINATORESTENTARI SOLENT.CAPÍTULO XXVIDE LAS ENFERMEDADES QUE SUELENAQUEJAR A LOS CARDADORES DE LINO,CÁÑAMO Y MADEJAS DE SEDAVestium, ac Alimentorum eadem fere est necessitas,quae in ipsis mundi primordiis satis apparuit,cum primaevi nostri Parentes post gratiae chlamydemamissan angebantur, ut nuditatem suamoperient. Multa nobis suppeditavit Parens Natura,ut ab aeris injuriis nostra corpora muniremus, velutilanam, linum, cannabem, gossipium, quibus addiquoque poterit sericum, quo certe carere possemus,cum ad foeminarum, ac virorum quoque velandapotius, quam operienda corpora sit inventum. Cumhaec ut plurimum indumentorum sint materia, nonlevia sunt incommoda, quae sentiunt ii, qui circa eapraeparanda operam suam impedunt. Quam noxiasit cannabis, ac lini maceratio autumnali tempore,cum infestus odor ac graviter laedens satis longepercipiatur, nihil notius; haud secus, qui linum, etcannabem pectunt, ut neri possii ac Textoribus tradipro telis conficiendis, male vexantur. Pulvis enimteter, ac noxius ex hac materia evolat ut per osfauces Pulmones subiens, Operarios ac continuamtussim compellat, ac ad asthmatican passionemsensim deducat.E Galliae regionibus Italiae finitimis cannabis Carminatoresturmatim per totam Cispadanam etTranspadanam regionem sub hyemis initium dispergiconsuescunt, quando nostri Artifices Artemhanc cannabem pectendi adeo bene non callent. Acprofecto homines id genus visere est cannabinopulvere semper obductos, colore faciei pallido, tussiculosos,asthmaticos ac lippos; praeterea cum exercenturut plurimum in locis conclusis, ob hyemisasperitatem, quo tempore magis in hoc opere occupatisunt, non possunt, quin dum cannabem unguinibusvalde perunctam pectunt, foedas particulasper os excipiant, sicque inquinatis spiritibus, et respirationisorganis infarctis, graves affectus suboriantur.His accedit, quod cannabis ac linum, cum inaquis stagnantibus ac putridis macerentur, ac coeno153La necesidad de vestirnos es casi tan perentoriacomo la de alimentarnos, y ya quedó de manifiestodesde los mismos orígenes del mundo cuandonuestros primeros padres andaban angustiadospor cubrir su desnudez después de haber perdido laclámide de la gracia. Muchos recursos ha puesto anuestra disposición nuestra madre naturaleza paraque podamos proteger nuestros cuerpos de las inclemenciasclimatológicas, como, por ejemplo, lalana, el lino, el cáñamo, el algodón, a los que puedeañadirse la seda, que, a decir verdad, no es imprescindible,ya que ha sido inventada más para velarque para cubrir los cuerpos de hombres y mujeres.Siendo como es ésta, por lo general, la materia delos vestidos, no son ligeras las molestias que sufrenaquellos que se dedican a su preparación. Nada hayque sea más conocido que cuán perjudicial es lamaceración, en otoño, del cáñamo y del lino, yaque su olor infeccioso y gravemente lesivo se percibedesde bastante distancia; de igual manera sonatormentados los que cardan esos productos paraque puedan hilarse y ser entregados después a lostejedores para la confección de los tejidos. En efecto,se desprende de ellos un polvillo tan nocivo ydañino que, adentrándose en los pulmones a travésde la boca y de la nariz, obliga a los trabajadores atoser continuamente, conduciéndolos poco a poco aafecciones asmáticas.Al comienzo del invierno y procedentes de las regionesde Francia limítrofes con Italia acostumbrana dispersarse por toda la Cispadana y la Transpadana,en cuadrillas, los cardadores de cáñamo, yaque nuestros artesanos no conocen bien este artedel cardado. A esta clase de hombres se les puedever cubiertos siempre de polvo de cáñamo, la tezpálida y aquejados de tos, asma y legañas; además,como quiera que ejercen su actividad, por lo gene-
obruantur, ut infra aquam demersa promptius adnecessariam macerationem deveniant, particulaeillae, quas Carminatores hauriunt, non nisi virulentaesunt, ac humanae naturae prorsus hostiles. Inlino pectendo gravius, quam cannabe affici seajunt, forsan quod pulvis subtilior est, ac faciliuspartes spiritales subeat, illasque ad excutiendamrem noxiam magis irritet.Pessime porro habent, qui sericeas quasdam placentasa serici fabrica, residuas pectunt, ut stamenquoddam inde conficiant varios ad usus pro urbanagente, utpote minoris pretii quam sericum. Etenimdum Bombycum fulliculi, aqua calente macerati, anostris mulieribus (quibus solis id muneris demandatumest, quasi solum in illorum gratiam SericumNatura condiderit) evolvuntur, et in tenuissima filasuper alabra explicantur, ab hoc opere filamentaquaedam crassa supersunt, quibus portiones aliquaede Bombycum cadaveribus permixtae sunt, sicqueplacentae quaedam consiciuntur, quae ad Solemexsiccantur, et suis Artificibus traduntur, ut minutispectinibus stamen educant. Qui ergo dictas placentaspectunt ferina tussi una cum magna respirandidifficultate infestari solent, paucique ex iis Operariisin hac arte consenescunt; tota vero virulentia inhujus materiae elaboratione e particulis illis cadaverosisBombycura, quae hujusmodi placentis permixtaesunt, ortum ducit. Observatione dignum est,quod parvi hujus infecti excrementa, quando vivit,ac Mori foliis pascitur, si per aliquot dies acervatimprojecta in aliquo loco haeserint, donec putrescant,tam gravem odorem postmodum commota exhalant,ut totam viciniam inficiant: quare in aliquibusCivitatibus edicto caveri solet, ne in publicosvicos tales sordes projiciantur, sed extra Urbis pomaeriaadsportentur.Habet ergo Infectum hoc, ut multa alia e jusdemgeneris, veluti Bruchi, et Erucae, quae ad instarBombycum integras Sylvas interdum depascuntur,et in folliculis recondunt, nescio quid pravum, etcorrosivam acrimoniam, pulmonibus infestam. Noviin hac Civitate integram familiam, quae ex hacArte non paucas opes sibi compararat, misere obiisse,tabe confectam, et hujusce calamitatis culpam inArtem, cui erant perpetuo addicti, a Medicis fuisserejectam.Lacteam diaetam hisce Artificibus maxime commendaresoleo, ut qua nil efficacius ad corrosivamet ulcerantem acrimoniam retundendam. Jusculaquoque ex Malvae, Violarum, Endiviae decoctione,ral, en lugares cerrados a causa del rigor del invierno— que es la época en que preferentemente estánocupados en tal trabajo —, no pueden menos,mientras cardan el cáñamo rezumante de ungüentos,de aspirar por la boca sus pestilentes partículas,y así contaminados los espíritus y atiborrados losórganos respiratorios, surgen graves afecciones. Aesto se añade que, dado que el cáñamo y el lino semaceran en aguas estancadas y pútridas, recubiertasde cieno, a fin dé que, sumergidos en el agua, lleguenantes al necesario punto de maceración, laspartículas que aspiran los cardadores son ponzoriosasy totalmente nocivas para la naturaleza humana.Los obreros afirman que sufren más cardando linoque cardando cáñamo, y ello tal vez se deba a quesu polvo es más sutil y penetra con más facilidad enlas partes espirituales, irritándolas más cuando setrata de arrojar el elemento pernicioso.Finalmente, lo pasan muy mal los que cardan madejasde seda desechadas por los talleres, con vistasa la confección de una trama para diversos usos dela gente urbana y de precio más bajo que la sedapura. En efecto, al ser capullos, macerados en aguacaliente por nuestras mujeres (a ellas solas les hasido encomendado este trabajo, como si sólo enbeneficio de ellas la naturaleza hubiera mantenidooculta la seda) y extendidos en hilos finísimos en ladevanadera, sobresalen de la obra unos hiladosgruesos con los que aparecen mezclados trozos degusanos muertos y así se forman unas madejas que,secadas al sol, se entregan a los obreros para quecon peines diminutos hagan la trama. Así pues, losque cardan tales madejas suelen verse aquejados detos ferina junto con grandes dificultades respiratoriasy pocos son los artesanos que envejecen en estaprofesión. Ahora bien, toda la virulencia en la elaboraciónde este material tiene su origen en aquellasporciones de los cadáveres de los gusanos mezcladascon las madejas. Es digno de observarse quelos excrementos de este diminuto insecto, cuandovive y se alimenta de hojas de morera, si se arrojanen montón y permanecen en algún lugar duranteunos cuantos días hasta su putrefacción, exhalan, alser removidos, un olor tan nauseabundo que inficionantodo el vecindario; por ello en algunas ciudadesse suele publicar un bando prohibiendo arrojartales inmundicias a la vía pública, debiendo sertransportadas fuera de los muros de la ciudad.Tiene, pues, este insecto, como muchos otros delmismo tipo — por ejemplo, los saltamontes y las154
- Page 4 and 5:
El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7:
ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9:
XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15:
Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17:
Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18:
Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23:
Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24:
Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28:
gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30:
Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32:
metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34:
Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35 and 36:
electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 37 and 38:
motum impediiffe. Nimius effem, fi
- Page 39 and 40:
ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42:
Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44:
corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47 and 48:
Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 49 and 50:
opera indigent. Mirari autem defii,
- Page 51 and 52:
Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57 and 58:
Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 59 and 60:
Fere colorum materiam e mineralium
- Page 61 and 62:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64:
Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66:
Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68:
adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70:
ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72:
Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76:
ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78:
lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80:
Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82:
Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84:
Desde cualquier percepción, consid
- Page 85 and 86:
utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 87 and 88:
maligna Serofitate, in Vulgus vagar
- Page 89 and 90:
in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92:
Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94:
mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96:
qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98:
hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100:
femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104:
corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105 and 106:
Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 107 and 108:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 109 and 110:
Id autem tribus ex causis agebant,
- Page 111 and 112:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114: eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116: Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118: egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120: potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122: Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124: cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126: quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128: Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130: se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132: pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136: aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138: quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140: Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142: tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143 and 144: tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 145 and 146: succo fermentatur, et fauces non so
- Page 147 and 148: Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150: Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154: quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158: volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162: El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163: His addendum, quod dum linteamina,
- Page 167 and 168: das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170: inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172: Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174: modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176: morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177 and 178: con óxido metálico para formar un
- Page 179 and 180: doctiffimus Mercurialis, ubi ait, f
- Page 181 and 182: Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184: data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188: more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190: Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192: cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194: nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196: purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198: Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202: magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206: sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210: horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212: anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214: Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216:
initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218:
tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220:
mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222:
Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224:
undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226:
Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228:
sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230:
considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232:
is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234:
Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238:
damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240:
cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242:
Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244:
sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246:
erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248:
um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249 and 250:
cometidos por tanto impío como deb
- Page 251 and 252:
in charta apparet impressum totum i
- Page 253 and 254:
Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256:
temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258:
ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260:
fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264:
ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266:
Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270:
abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272:
opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274:
mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276:
pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278:
jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280:
Comentario:A modo de introducción
- Page 281 and 282:
in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 283 and 284:
sensibili perspiratu, locus enim in
- Page 285 and 286:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288:
necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289 and 290:
Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 291 and 292:
ex hac mixtura acres particulas com
- Page 293 and 294:
no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296:
dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298:
moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300:
non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302:
Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307:
jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309:
con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311:
CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313:
capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315:
ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317:
sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319:
Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321:
gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323:
pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324:
ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr