Nostra hac aetate sordidum lucrum, seu necessitasipsa, et egestas liberos homines ad hujusmodi opusexequendum compellit; sed sorte parùm fausta; nullumenim Vespillonen Senem videre adhuc mihicontigit. Quantum vero polleat ad Aerem inquinandum,Cadaverum ex quocumque Animalium generecorruptio, nemo non novit, cùm saepè observatumsit, post magna praelia commissa per insepulta Cadavera,seu per antiqua Sepulchra incaùte aperta,diras pestilentias enatas, quae ingentem populorumstragem ediderint. Mirum itaque non erit si Vespillones,et Bustuarii, Cadavera tractando, Sepulchrorumostia reserando, ac dum in illa descendunt, pestiferosmorbos accersant. Vespillo quidam satis notus,quem Pistonem nomine vocabant, cum Juvenemtumulasset vestibus bene munitum, et calceamentisnovis indutum, paucos post dies circa meridiemTempli fores apertas observans, Sepulchrumadiit, ac lapide amoto, in Sepulchrum descendit,discalceatoque Cadavere, super illud concidit, ibiqueanimam efflavit, violati Sepulchri poenam meritòluens.Odor hic pessimus persaepè in sacris AEdibusAEstate praesertim, manifestè persentitur cum graviadstantium noxa, ob Sepulchrorum copiam, etfrequentem illorum reserationem, ut ut [sic, repetido]Thure, myrrha, aliisque odoratis rebus, vaporenturTempla. Hinc non immeritò hanc nostrorumtemporum consuetudinem Cadavera intra sacrasAedes tumulandi improbat Lilius Gyraldus in Operesuo eruditissimo de vario sepeliendi ritu, cumpriscis temporibus, ac sub ipsis Christianae Religionisprimordiis, sola Martyrum Corpora in Templisrecondi solerent, caeteri verò Fideles propè sacrasAEdes, seu in Coemeteriis tumularentur, Rusticanagens nostra decentiùs sanè quam urbana,suorum Cadavera sepelire pro more habet; quemlibetenim ex suis fato functum in arca lignea reponunt,et alta scrobe effossa in Prato, propèsuas Paroeciashumo committunt, amicis, ac propinquis idmunerus exequentibus. Instituto mehercle laudandoconsueverant Romani extra Urbem Cadavera efferre,uti etiam Athenienses in Ceramico, seu rogisimponendo, cineresque Urnis lapideis, seu aeneiscondendo, Via Latina, et Flaminia, ac precipuè militaresViae ob Monumentorum frequentiam apudRomanos erant valdè celebres, unde Juvenalis (tyt.I.): experiar, quid concedatur in illos,Quorum Flaminiategitur cinis, atque Latina.pernicioso para los sepultureros ni corruptor de lasmasas sanguíneas. Antiguamente, para tan vil oficio,como para las minas y cloacas, se juntaba aesclavos del Estado, que estaban medio rapados yllamaban estigmatizados (inscripti), de aquí queMarcial escribiera: «Cuatro estigmatizados llevabanun vil cadáver, lo recibe la pira siniestra cualotros mil».En esta época nuestra, un sórdido provecho, o lamisma necesidad y la indigencia, empuja a hombreslibres a realizar un trabajo de esta naturaleza;pero con suerte poco feliz, pues aún no he llegado aver a ningún enterrador anciano. Cuán eficaz seasin duda para corromper el aire la corrupción de loscadáveres de cualquier género de animales, nadiedejó de admitirlo, ya que se ha observado a menudo,por los cadáveres insepultos después de trabargrandes combates, o por antiguos sepulcros incautamenteabiertos, brotar insoportables pestilenciasque causaron una enorme matanza de habitantes.No será de admirar por tanto que los sepultureros ylos encargados de las piras (bustuarii), al tocar confrecuencia los cadáveres, abrir las entradas de lossepulcros y mientras bajan a ellos, vayan a encontrarenfermedades pestilentes. Cierto sepulturerobastante conocido, a quien llamaban Pistone,habiendo enterrado a un joven bien provisto de vestidosy calzado con zapatos nuevos, pasados pocosdías, viendo abiertas las puertas de la iglesia haciamediodía, se acercó al sepulcro y, habiendo retiradola lápida, descendió al sepulcro y, en cuantodescalzó el cadáver, se derrumbó sobre él y allí exhalóla vida, sufriendo merecidamente el castigo dehaber profanado el sepulcro.Muy a menudo, en los edificios sagrados, este olorpésimo, sobre todo en verano, se nota claramentecon grave daño de los presentes, a causa de laabundancia de tumbas y de su apertura frecuente,aunque se llene las iglesias con el humo del incienso,la mirra y otras cosas olorosas. De aquí que, nosin razón, en su doctísima obra De vario sepeliendiritu (sobre las diversas prácticas de enterrar), LilioGiraldo desapruebe esta costumbre actual de enterrarlos cadáveres dentro de los edificios sacros,puesto que en los tiempos antiguos, y en el mismocomienzo de la religión cristiana, sólo los cuerposde los mártires solían ser guardados en los templos,los demás fieles, en realidad, eran enterrados cercade los edificios sagrados o en cementerios. Nuestragente del campo tiene por costumbre sepultar los97
Id autem tribus ex causis agebant, ut laudatus Gyraldusasserit, primò quidem, ut monumenta illaViatoribus incitamento essent ad virtutem capessendam;hinc est, quòd antiqua Epitaphia, ut plurimùmViatores alloquerentur, secunda, ut quotiescumqueCivitas obsidione premeretur, Cives contrahostes alacriùs pro suorum cineribus pugnarent;tertia, quae erat potissima causa, ut à tetris exhalationibus,quae à Cadaverum putrefactione emanant,Urbem sartam tectam servarent. Singulari autemprivilegio Virginibus Vestalibus, ac solis Imperatoribuspermissum fuit, ut intra Urbem tumulari possent; quin legem duodecim Tabularum, ut apudTullium legimus, cavebatur ne Ustrina, licet extraUrbem, prope [por propius] Aedes alienas instituiposset; Rogum bustumve novum ne propè AEdesalienas 60. ped. invito Domino adjacito. Sic apudTullium; neque id ob incendii metum, ut idem ait,sed ob tetrum in Cadaverum ustura odorem. Adeòcavebant veteres, ac Aeris salubritati oro [por pro]publica incolumitate prospiciebant, ut extra UrbisPomoeria non solùm immunda quaque, sed suorumquoque cineres ablegarent. Ipsam quoque agrorumstercorationem damnabat Hesiodus, consultum magisvolens salubritati, quàm soli foecunditati, sicutiaedilitio edicto vetabatur, ne quid scorteum, hoc estex pellibus, Templis inferretur; nefas enim erat aliquidmorticinum in Templis recondi. Ut verò pensummeum absolvam, Vespillonum, quorum ministeriumadeò necessarium est, incolumitati prospiciendum,aequumque est, ut quando mortuorumcorpora unà cum Medicorum erroribus humi recondunt,Ars medica iisdem beneficium aliquod prodignitate servata rependant. Cautiones itaque hisproponendae, ut minorem noxam, quantum licet, inopere libitinario persentiant, eaeque esse debent,quae pestis tempor e [por tempore] in usu esse consueverunt,nempe, ut os, et fauces acri acetoabluant, ac strophiolum aceto imbutum gestent inpera, ut odoratum, ac spiritus reficiant, monumentapaulisper aperta relinquant, antequam in illa pedemimmittant, ut conclusi halitus paulisper [ex]pirent.Opere peracto, ac domum regressi, vestes mutent,ac munditiei studeant, quantùm fert misera illorumconditio. Ubi verò ex aliquo morbo aegrotant, magnacircumspectione curandi. Ego quoties hujusmodihominum genus curandum habui, satis parcè sanguinemdetraxi; illorum enim sanguis cadaverosusest, ac qualis faciei color; purgantia potius erunt exusu, ut quae magis conveniant hisce hominibus, quifoeda laborant cacochymia, et in Orci familiam scitissimè[por citissime] transire solent.cadáveres de los suyos con más decoro sin dudaque la de las ciudades, pues, habiendo fallecidocualquiera de los suyos, lo meten en un sarcófagode madera y, habiendo cavado un hoyo profundo enun prado cerca de sus parroquias, lo entregan a latierra, siendo sus amigos y parientes quienes realizaneste deber. Hábito laudable, a fe mía, los romanossolían llevar los cadáveres fuera de la ciudad,como también los atenienses al Cerámico, o poniéndolossobre las piras y conservando las cenizasen urnas de piedra o bronce; las vías Latina y Flaminia,y ante todo las vías militares, eran muy célebresentre los romanos por la abundancia de susmonumentos, de aquí que Juvenal escribiera (tít. I[170]): «voy a ver qué se concede frente a aquellos,cuya ceniza cubren las vías Flaminia y Latina».Pero hacían esto por tres causas, como afirma elrenombrado Giraldo, primero, sin duda, para queaquellos monumentos fuesen un incentivo para acometerla virtud, de aquí que los epitafios antiguoscasi siempre hablasen a los caminantes; la segunda,para que siempre que la Ciudad fuese sitiada losciudadanos luchasen con más ardor contra los enemigospor las cenizas de los suyos; y la tercera, queera la causa principal, para que mantuviesen la Urbeen buen estado de conservación, a salvo de lashorribles exhalaciones que emanaban de la putrefacciónde los cadáveres. Sin embargo, por singularprivilegio, se permitió a las vírgenes vestales, y sólotambién a los emperadores, que se les pudieseenterrar dentro de la Urbe; que en la ley de las DoceTablas, como leemos en Tulio [Cicerón, De legibus],se había dispuesto que las zonas de cremación(ustrina), aunque estuvieran fuera de la Urbe, no sepudiesen establecer cerca de casas ajenas: «la piranueva, con sepulcro o sin él, no estará a menos de60 pies de una casa ajena contra la voluntad de sudueño» [Tabla X, 9]. Esto dice Tulio; y ello, no pormiedo a un incendio, como también dice, sino porel repugnante olor al incinerar los cadáveres. Hastatal punto cuidaban los antiguos y, para salubridaddel aire, velaban por el mantenimiento público, quealejaban fuera de los pomerios de la Urbe no solotodas las cosas inmundas, sino también las cenizasde los suyos. Hesíodo condenaba también la estercolaciónmisma de los campos, prefiriendo una medidapara la salubridad que sólo para la fertilidad,como prohibía un edicto edilicio, que nada de cuero,es decir, de pieles curtidas, se introdujera en lostemplos, pues era ilícito meter en ellos nada de animalesmuertos.98
- Page 4 and 5:
El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7:
ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9:
XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15:
Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17:
Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18:
Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23:
Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24:
Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28:
gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30:
Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32:
metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34:
Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35 and 36:
electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 37 and 38:
motum impediiffe. Nimius effem, fi
- Page 39 and 40:
ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42:
Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44:
corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47 and 48:
Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 49 and 50:
opera indigent. Mirari autem defii,
- Page 51 and 52:
Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57 and 58: Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 59 and 60: Fere colorum materiam e mineralium
- Page 61 and 62: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64: Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66: Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68: adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70: ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72: Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76: ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78: lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80: Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82: Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84: Desde cualquier percepción, consid
- Page 85 and 86: utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 87 and 88: maligna Serofitate, in Vulgus vagar
- Page 89 and 90: in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92: Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94: mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96: qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98: hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100: femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104: corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105 and 106: Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 107: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 111 and 112: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114: eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116: Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118: egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120: potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122: Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124: cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126: quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128: Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130: se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132: pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136: aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138: quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140: Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142: tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143 and 144: tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 145 and 146: succo fermentatur, et fauces non so
- Page 147 and 148: Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150: Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154: quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158: volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162:
El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163 and 164:
His addendum, quod dum linteamina,
- Page 165 and 166:
obruantur, ut infra aquam demersa p
- Page 167 and 168:
das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170:
inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172:
Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174:
modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176:
morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177 and 178:
con óxido metálico para formar un
- Page 179 and 180:
doctiffimus Mercurialis, ubi ait, f
- Page 181 and 182:
Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184:
data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188:
more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190:
Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192:
cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194:
nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196:
purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198:
Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202:
magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206:
sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210:
horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212:
anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214:
Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216:
initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218:
tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220:
mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222:
Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224:
undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226:
Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228:
sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230:
considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232:
is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234:
Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238:
damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240:
cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242:
Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244:
sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246:
erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248:
um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249 and 250:
cometidos por tanto impío como deb
- Page 251 and 252:
in charta apparet impressum totum i
- Page 253 and 254:
Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256:
temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258:
ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260:
fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264:
ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266:
Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270:
abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272:
opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274:
mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276:
pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278:
jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280:
Comentario:A modo de introducción
- Page 281 and 282:
in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 283 and 284:
sensibili perspiratu, locus enim in
- Page 285 and 286:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288:
necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289 and 290:
Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 291 and 292:
ex hac mixtura acres particulas com
- Page 293 and 294:
no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296:
dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298:
moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300:
non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302:
Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307:
jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309:
con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311:
CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313:
capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315:
ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317:
sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319:
Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321:
gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323:
pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324:
ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr