injecta. Hoc peracto, praelo liquorem exprimunt, acpostremo aqua pura cum Sapone Veneto pannumabluunt, ficque Pannifices pannos fuos candefaciunt,ut colores omnes promptius combibant. Eudemmorem laneas Veftes in urina inmergendi,acnudis pedibus premendi,prifcos Fullones fervaffe,arbitrari licet, hancque ob caufamfcripfifte, Plinium,Fullones podagra minùs tentari.Romae itaqueolim, ut in Urbe populofirffima& quae Serici ulum,vel nullm vel rarum habera, Fullones ac Infectoresob frequentem neceffitatem Togas fordidas abbluendi,& Lanas murice inficiendi lapidea Vafa, inquibus urinam affervabant quotefcumque effringerntur,inpublicas vias projicendo tranfuentes graviodore infeftabant.Fullones igitur, ae Pannificesinter graves hofce Odores urina foetidiffimae, acolei in calido conclavi degentes, ac interdum feminudi,omnes ferè Cachectici funt, decolores, anheloft,tufficulofi,& naufeabundi.Aere enim conclufo,ac tam pravis odoribus faturato, organa fpirealia,fubeunte, fieri nequit, quin Pulmones ex atomisillis oleofis ac putidis noxam perfentiant & infarillisoleofis ac putidis noxam perfentiant& infarciantur,fimulque tota maffa fanguinea inficiatur,principalia vifcera ac totum corpus foedis illis particulisin orbem delatis. His addendum, cutis fpiraculaex urguine illo facillimè obftrui, unde malaquae excutis conftipatione otiri folent, illia fuccrefcant.VariasFullonum aegrotantium hiftorias habemusapud Hipocratem, ex marinello, Fullo collumcaput oc Fullo in Syro phreneticus cum urereturCruribus oc verùm fatis curiola eft, apud eumdemHipp. hiftoria morbolae cujufdam dipofitionis, veluuepidemiae, quae Fullones fuftulit: Fullonibus,inquit Hippocrates, inguina extuberabant dura,finedolore,o circu pubem, in collo fimilia erant tuberculamagna, febris ante decimum diem.Tuffi vexabanturá ruptionibus oc Vallefius in hujus locicommento Hipp. Hiftoriam De unico Fullone ezpofuit,&figmentum putat, Fullones communi morbolaboralle;cateri tamen Interpretes, ut Foefius , Mercuriales,Marinellus,& alii de pluribus, ac veluti deFullonum coetu interpretti funt, Sicenim textusGrecus T Credibile eft,pravam aliquam Conftitutiomem hujufmodi Artificibusmagis infeftam, quam aliis diverfae Claffis,non folum ob pravum victum, quo uti folent hujufmodiOperarii, fed ob Artis incommoda, è quibusinfefta malorum feges, uti diximus, ipfis neceffariofuccrefcit, quemadmodum ex eodem Hippocrate, inquadam Confttitutione, in qua cum multa mala àcaldada la lana y para limpiarlos del aceite y quitarlela suciedad, ponían en un barreño de madera apartes iguales una cantidad de la orina almacenaday agua tibia, junto con un trozo de jabón veneciano;a continuación se sumerge un trozo de paño. Despuésde que la mezcla penetre hondamente y el pañose sature de la mezcla, lo pisan. Esta operaciónla realizan dos o tres veces, tiran el líquido del barreñoy vuelven a echar una nueva mezcla. Una vezrealizado exprimen el líquido en una prensa, luegolavan el paño con agua pura y jabón veneciano. Asídejan los paños blancos con el fin de que se empapenmás fácilmente de cualquier color. Se piensaque los antiguos bataneros también sumergían en laorina la lana y luego la pisaban con sus pies descalzosy que debido a esto Plinio escribió que “los batanerosno eran víctimas de la podagra”. En otrasépocas en Roma, como ciudad muy popular hacíaun uso casi nulo de la seda; los bataneros y tintoreroscuando se rompían las vasijas, de barro dondese encontraban la orina, al arrojarlas a la vía públicainfectaban a los transeúntes con su mal olor. Losbataneros y pañeros, que se pasan la vida entre losolores de la fétida orina y el aceite en un recintocaldeado y casi desnudos, acaban padeciendo caxequia,pérdida del color, dificultades respiratorias,tos y nauseas. Y es que al pasar el aire contaminadode tan nocivos olores a los órganos respiratorios,los pulmones se dañan y se llenan de aquellas partículasaceitosas y hediondas y, al mismo tiempo, lamasa sanguínea se termina infectando ya que transportapor todo el organismo y las vísceras esas partículasnauseabundas. Debemos añadir que los porosde la piel se obstruyen fácilmente a causa de eseungüento por lo que se agravan los daños terminandoen la infección, obstrucción de la piel. Marinelli,nos da información acerca de varios bataneros enfermosredactadas por Hipócrates: “batanero enfermode cuello, de cabeza”, “Batanero enloquecidode dolor de piernas, en Siro”. Resulta curiosa, segúnel mismo Hipócrates, una historia morbosa comouna especie de epidemia que atacó a los bataneros:“ a los bataneros – dice Hipócrates- se les hinchabany endurecían las ingles, sin dolor, y junto alpubis y el cuello aparecieron grandes abscesos confiebres antes de que transcurrieran diez días. Sufríanataques de tos…”. Vallés en un comentario deeste pasaje expuso la teoría de que este relato deHipócrates se refería a un solo batanero y cree quese trata de una invención el hecho de que los batanerossufran todos la misma enfermedad; por el75
maligna Serofitate, in Vulgus vagarentur, Viri potiùsafficiebantur, quám Mulieres, ac inter Mulieresgraviùs agrotabant famule, quae omnes ferè interibant,quam liberae, quibus morbi, qui fiebant manfuetiffimimoris erant Sicuti ex Plinii teftimonio,aliquando Proceres tentari morbis, aliquando Servasobfervatum eft.In Conftitutionibus meis MutinRuralem Epidemiam tertianarum febrium defcrifiquaeAnno 1690. folos agricolas afixit,,& fequentiquenti Anno Urbanam, aliam, quuae folos Civesexecuit, Judaeis tamen pepercit; fivuti Palmariu.. exSchenchio annotavit, Parifiis,dum in Urbe faviretPeftis, Coriarios ab ea immunes fuife. Ex communiitaque morbo ob pravam aliquam temporum Conftitutionem(Auftrinam puta, quam craflos humoresfunderet ac liquaret, & ad glandulas inguinum, &colli ablegaret) Fullonum turbam ab Hippocratedefcriptam agrotafle, acidenfatum fubiiffecum omnibusob ejuldem fordidae Artis eaedem ineflentdifpofitiones. fat probabiliten credi poteft.Ut ergohorum artificum Faluti compendiaria method,quantum, licet, confulatur,& á fordibus, quas intus& in cure geftant, expurgentur é Pharmaciae fontepotiffima remedia defumenda Emetica igitur acpraecipué Stibiata, quorum ufus in hifce Operariismihi valdè falutaris compertu eft, cum Cachexia &lentis febribus laborant, primas tenent;haud fecusCathartica valentiora & quae humores expurgant,erunt ex ufu Mitiora enim ob humorum infarctum& fegnitiem turbas potius cient, quam quicquamproficiant, Aperientia, & deobftrurentia, ut SyrupusCachecticus Fernelli, Vina lixivialia à Vvillifio dfecripta,Spiritus urinae, urina ipfa epota, latis commodampraeftabunt operam. In Venae Sectionecauto opus eft: illam enim, ubi acutus morbus urgeat,non improbo, non ita tamen liberliter fanguinemmittendum, ut in caeteris , cenfeo, horum enimArtificum fanguis ut plurimum foedus eft & gelationfius.Antiquius,Romae praefertim ubi tot Thermaead A publicos ufus proftabant, fordidarumatrium Operriis non leve preafidium erat, Corporaà contractis fordibus identidem abluere, & laffatumvirium robur recreare, ut rectè annotat Baccius deThermis. At noftris temporibus, quibus restamegregia obfolevit,Fingulari hoc beneficio carentomnes Urbani Artifices: propterea, ubi primo , decumbunt,ad fordes detergendas, quae perfpiratumprohibent: & connutritam graveolentiam abigendam,in id praecipuè incumbo, ut illotum corporafpongia vino albo odorato calenti imbuta abluantur,ac , ficuti ad praecautionem eofdem horari foleo, utfeftis faltem diebus, propriis in laribus dulcicontrario, otros intérpretes como Foel, Mercurial yMarinelli y otros muchos que han interpretado loque Hipócrates hablaba del gremio de los bataneros.En efecto, el texto griego dice que hay circunstanciasdesfavorables tan nocivas a este tipo de trabajadoresno sólo por la mala alimentación de talesobreros, sino por las incomodidades del oficio quehacen que tengan esta nociva cosecha males. Asípodemos ver por Hipócrates que si hubiera una epidemiacomo esa, los hombres serían más propensosque las mujeres, y en caso de que éstas enfermaran,serían las esclavas más que las mujeres libres queal atacarle la enfermedad “lo hacían de un modobenigno”. De acuerdo con el testimonio de Plinio,“unas veces atacó a magnates y otra a los esclavos”.En mis Constituciones modenesas describíuna epidemia rural de fiebres cuartanas, que en el1690, atacó sólo a campesinos, y al año siguienteotra epidemia urbana, que sólo la padecieron loshabitantes de la ciudad, librándose sin embargo, losjudíos, lo mismo hizo notar Palmario, segúnSchenck: mientras una epidemia perseguía de maneracruel a los parisinos, los curtidores eran inmunesa la misma. Así pues, creemos con toda probabilidad,que como consecuencia de la misma enfermedady como causa de alguna nociva constitucióndel momento (ejemplo al soplar el austral, capaz defundir y licuar los crasos humores y reenviarlos alas glándulas de las ingles y del cuello) enfermarony sufrieron el mismo destino que la muchedumbrede los bataneros de la Scripta de Hipócrates al tenertodos las mismas disposiciones de su profesión.Por consiguiente y con el fin de velar por la saludde estos obreros de manera rápida limpien las suciedadesque llevan en la piel deben adoptarse remediosde la fuente farmacéuticas. Los logros se lollevan los eméticos, y en especial los estibiados cuyoempleo he comprobado que es muy saludableaplicar cuando estos obreros están aquejados decaquexia y fiebres lentas; el mismo uso se hará delas cantáridas que son igualmente eficaces y limpiande los humores crasos. Medicamentos mássuaves producen más perturbaciones que provechosa causa de la aglomeración e inactividad de loshumores. Tienen bastante utilidad los medicamentosque sirven para desatascar y desobstruir, comoes el jarabe caquéctico de Frene, los vinos lixíviales,descritos por Willis, el espíritu y la misma orinabebida. Hay que tener cuidado con la flebotomía,no la desapruebo cuando sea necesaria por laenfermedad, pero soy de la opinión de que en estecaso no debe sacarse sangre con la liberalidad que76
- Page 4 and 5:
El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7:
ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9:
XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15:
Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17:
Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18:
Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23:
Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24:
Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28:
gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30:
Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32:
metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34:
Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35 and 36: electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 37 and 38: motum impediiffe. Nimius effem, fi
- Page 39 and 40: ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42: Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44: corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47 and 48: Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 49 and 50: opera indigent. Mirari autem defii,
- Page 51 and 52: Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57 and 58: Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 59 and 60: Fere colorum materiam e mineralium
- Page 61 and 62: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64: Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66: Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68: adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70: ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72: Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76: ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78: lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80: Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82: Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84: Desde cualquier percepción, consid
- Page 85: utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 89 and 90: in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92: Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94: mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96: qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98: hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100: femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104: corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105 and 106: Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 107 and 108: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 109 and 110: Id autem tribus ex causis agebant,
- Page 111 and 112: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114: eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116: Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118: egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120: potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122: Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124: cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126: quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128: Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130: se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132: pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136: aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138:
quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140:
Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142:
tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143 and 144:
tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 145 and 146:
succo fermentatur, et fauces non so
- Page 147 and 148:
Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150:
Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154:
quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158:
volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162:
El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163 and 164:
His addendum, quod dum linteamina,
- Page 165 and 166:
obruantur, ut infra aquam demersa p
- Page 167 and 168:
das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170:
inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172:
Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174:
modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176:
morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177 and 178:
con óxido metálico para formar un
- Page 179 and 180:
doctiffimus Mercurialis, ubi ait, f
- Page 181 and 182:
Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184:
data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188:
more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190:
Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192:
cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194:
nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196:
purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198:
Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202:
magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206:
sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210:
horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212:
anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214:
Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216:
initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218:
tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220:
mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222:
Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224:
undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226:
Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228:
sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230:
considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232:
is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234:
Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238:
damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240:
cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242:
Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244:
sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246:
erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248:
um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249 and 250:
cometidos por tanto impío como deb
- Page 251 and 252:
in charta apparet impressum totum i
- Page 253 and 254:
Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256:
temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258:
ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260:
fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264:
ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266:
Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270:
abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272:
opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274:
mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276:
pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278:
jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280:
Comentario:A modo de introducción
- Page 281 and 282:
in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 283 and 284:
sensibili perspiratu, locus enim in
- Page 285 and 286:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288:
necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289 and 290:
Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 291 and 292:
ex hac mixtura acres particulas com
- Page 293 and 294:
no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296:
dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298:
moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300:
non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302:
Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307:
jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309:
con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311:
CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313:
capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315:
ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317:
sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319:
Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321:
gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323:
pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324:
ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr