profecto quomodo Remiges non pauci licet nocturnisdiurnisque laboribus confecti pingues et coloratiadspiciantur; rationem hujus adfert Franciscus Comesde Verulamio, ait id fieri quod sessilis vita,stomachum aliquo modo supportet, quem stataria, ocrebri incessus pensilem faciunt; unde exercitia deligereprolongandae vitae conducit, quae artus magisquam stomachum, aut abdomen movent, ut sedentesremigent, aut serram reciprocent.Non raro evenit ut morbus aliquis Epidemicus Navesinvadat sive is extrinsecus advenerit sive obpravum communem victum, ac praecipue ob aquascorruptas, sive ob variam ac diversam Navigantiummultitudinem, qui inassueti pelago se commiserint,ac ob frequentem terrorem in magnis tempestatibusmalignas, et pestilentes febres conceperint, unde exdiffuso seminio, caeteri eodem quoque morbo concidant.In simili casu nullum est effugium, omnesenim, ut dici solent, eadem sunt navi ac necesse estmorientes homines sibi ad latus intueri, et communesepulchrum ante oculos adspectare. Hic prudentihomini nil aliud agendum, quam totum salutis negotiumnon fato, sed rerum omnium Arbitro committere,cheriacalia tamen medicamenta, quae secumquisque defert, ad longam navigationem, nonerunt omittenda.Alii quoque affectus comunes, si non tam periculosi,satis tamen molesti Nautas et Navigantes infestant:Magna alvi adstrictione laborant quicunquemaria peragrant cujus rei causa potisfima in victumcrassum praedurum, in panem nauticum, quem Pliniusad alvi fluxus commendat, ad carnes fumo duratassalitas referenda. Aeri marino et fluctuationistipticitatis causam acceptam refert Helmontius,cum enim navigantes in mari duplo edaciores sintquam in terra degentes, ac minus deiciant, necessario,ait ille, corpora multum difflari per insensibilemtranspiratum sicque álbum densari, nam exHippocrate cutis raritas aentris densitas. Hanc alvisegnitiem tolerare satius existimo, quam illam remediispurgantibus per os susceptis, quae nonnisialicujus energiae deberent esse, et alvum densioremfacerent, curare velle, quando clysterium usum navesnon agnoscunt, nec aptam materiam habent.Contumacibus vigiliis obnoxii sunt Nautae; cumenim illorum vigilantiae omnium, qui in Navi suntconcredita sit salus, vix tempus supetit quo somnumcaptent, nisi interdum in malatia, cui nequedormientes fidunt, et obversantem in animo habent.Pruriginosos quoque corporis affectus per totumcorpus patiuntur ob sordes in cute collectas ex inhan de responder a lo que se pretende; y quiere queesto se entienda no sólo con relación a los purgantes,sino también a los diaforéticos, a los diuréticosy a cualesquiera otros.En Juan de Vigo, cirujano del Sumo Pontífice JulioII, hay un capítulo especial sobre las fiebres quehostigaban a los navegantes, en el cual también élaconseja que se apliquen los remedios con mayorabundancia, al ser lógico suponer que en los febricitantesde esta especie, a causa de la alimentacióngrasa, de las carnes saladas, de la galleta marineramedio roída y del agua medio descompuesta, loshumores son tales que se eluden fácilmente los remedioscorrientes; en efecto, "a mal nudo, malacuña" . Y aunque Bartholin y Juan de Vigo se refierana los navegantes que se han confiado al mar enrazón de sus particulares intereses, con mucho mayormotivo convendrá esta precaución a los marinosy demás trabajadores que pasan en la mar suvida.Por desgracias mucho más graves que los demás seve afligida la desdichada tropa de los remeros, queen larga fila, encadenada a sus bancos, expuesta atempestades, a vientos y a lluvias, se ve obligada enocasiones a empujar la nave con todo el esfuerzo desu cuerpo contra la fuerza del mar y de los vientos,y valiéndose solamente de los remos, si no quiereque caiga sobre sus cabezas una recia tempestad deazotes. Esta gente, arrebatada por enfermedadesagudas, se ve pronto eximida de sus trabajos forzadostras pasar al censo de Libitina.Desde luego, es admirable cómo no pocos remeros,aunque acabados por fatigas nocturnas y diurnas, semuestran lozanos y de buen color. Una razón de talhecho alega Francis (Bacon), conde de Verulam ,quien dice que eso ocurre "porque la vida sedentariasostiene, en cierto modo, el estómago, que lavida en pie y el frecuente andar hacen que cuelgue;de ahí que para prolongar la vida convenga elegirejercicios que muevan más las articulaciones que elestómago o el abdomen, como el de los que sentadosreman o mueven alternadamente la sierra".Ocurre no raramente que una enfermedad epidémicainvade las naves, ya porque haya venido de fuera,ya a causa de la común dieta insana, y, sobretodo, por las aguas corrompidas o por lo vario ydiverso de la multitud de los que navegan, que puedenhaberse confiado al mar sin costumbre de él, ya causa del pánico frecuente en las grandes tempestadesincuban fiebres malignas y pestilentes, por lo271
sensibili perspiratu, locus enim in quo degunt opportunusnon est ut corporis munditiei studeant, aciis interdum tantum aquae non suppetit, ut manusac faciem lavent, multo minus indusia, hanc obcausam ab insolenti pediculorum exercitu obsidentur.Cimicum porro in Navibus tanta est copia, utab illorum morsibus cavere non possint; tam gravisquoque odor ex hisce animalculis emanat, ut nauseamac vomitum, non secus ac nausea faciat, Remigibus,qui ut plurimum nudis pedibus incedunt,ulcera in cruribus siunt, quae quallida et sicca sunt,ut pote ab humore producta, qualia fieri diximusmaritimis piscatoribus: talis Ergo curatio erit adhibenda,qualem diximus praefatis piscatoribusconvenire. Gravissimis quoque cephalalgiis vexarisolent, ac praesertim, cum ad Indias Orientales siveOccidentales, navigationes suscipiant, cum enim aemperatis Zonis ad Torridam provehuntur, ubi liudCoelum, alia Sydera, alias etiam umbras modo dexrras,modo sinistras euntes videre necesse sit, cumlineam aequinoctialem praetergredintur, magno capitisdolore cruciantur, una cum corporis atque animiperturbatione.Nautae igitur, et omnes illius operarii, nescio quosub sydere nati ad toleranda maris incommodararo solent senescere; sicuti qui manent in catris.Haec pauca de Nautarum morbis, ac remediis prohujusmodi artificum solamine dixisse sit satis. Inhanc rem legendus doctissimi Glauberi iber, quiConsolatio Navigantium inscribitur.Comentario:Quiero agradecer la oportunidad que me han dado , departicipar en esta lectura y expresar lo que he sentido alleerla, siendo varias las cuestiones que resaltar de lalectura de Benardino Ramazzani, a saber:El lenguaje, es ameno, refleja la formación literaria yfilosófica del autor. La observancia del interés crematísticode la navegación para la cosa pública. Destaca sucapacidad de análisis y plasmación práctica de los riesgos,con el objetivo de investigación, y determinaciónde las medidas preventivas.Resalta la observación de la incorporación de la innovacióntécnica (aparición de la brújula), como mejora preventiva.(Inventada por la civilización china en el s. IX)(Etimologia: “bussola” (italiano”: “cajita”)Manifiesta que la dieta en mar difiere mucho de la detierra firme, siendo las enfermedades contraídas de lapeor índoleque, al difundirse el germen, también los demáscaen víctimas de la misma enfermedad.En semejante caso no hay escapatoria alguna, puestodos, como suele decirse, están en el mismo barco,y es inevitable que vean a los hombres morir a sulado y que contemplen ante sus ojos el común sepulcro.En tal situación el hombre prudente no hade hacer otra cosa que encomendar todo el negociode su salud no al Hado, sino al Arbitro de todas lascosas; ahora bien, no deben omitirse los medicamentostriacales que cada cual lleva consigo parauna navegación larga.También otras afecciones comunes, si no tan peligrosassí bastante molestas, hostigan a los marinosy navegantes: sufren de gran estreñimiento de vientrecuantos recorren los mares, y la principal causade ello ha de atribuirse a la dieta grasa y muy dura,a la galleta marinera, que Plinio recomienda (paralos flujos de vientre), a las carnes curadas al humoy a las saladas.Van Helmont atribuye al aire marino y al oleaje lacausa del estreñimiento, pues, dado que los navegantesson en el mar dos veces más comedores quecuando viven en tierra y evacuan menos, necesariamente— dice él — los cuerpos se desahogan por latranspiración insensible, y así se espesa el vientre;pues, según Hipócrates, "porosidad de piel, densidadde vientre".Yo considero que es mejor soportar esta inaccióndel vientre que pretender curarla tomando por víaoral medicinas purgantes, que no tendrían otro remedióque ser de cierta energía, y volverían el vientremás espeso, dado que los barcos no conocen eluso del enema ni tienen material adecuado.Los marinos están expuestos a continuas vigilias,pues, al hallarse la vida de cuantos en la nave estánconfiada a su vigilancia, apenas les sobra tiempopara coger el sueño, a no ser, de vez en cuando, enperíodo de bonanza , de la que no se fían ni mientrasduermen, y que tienen en observación en suánimo.Sufren también dolencias con prurito por todo elcuerpo a causa de la suciedad que se les acumula enla piel por la transpiración insensible. En efecto, ellugar en que viven no proporciona facilidades paraque se cuiden de la limpieza corporal, y en ocasionesno disponen ni del agua necesaria para lavarsemanos y cara y, mucho menos, las camisas272
- Page 4 and 5:
El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7:
ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9:
XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15:
Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17:
Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18:
Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23:
Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24:
Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28:
gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30:
Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32:
metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34:
Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35 and 36:
electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 37 and 38:
motum impediiffe. Nimius effem, fi
- Page 39 and 40:
ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42:
Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44:
corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47 and 48:
Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 49 and 50:
opera indigent. Mirari autem defii,
- Page 51 and 52:
Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57 and 58:
Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 59 and 60:
Fere colorum materiam e mineralium
- Page 61 and 62:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64:
Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66:
Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68:
adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70:
ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72:
Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76:
ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78:
lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80:
Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82:
Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84:
Desde cualquier percepción, consid
- Page 85 and 86:
utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 87 and 88:
maligna Serofitate, in Vulgus vagar
- Page 89 and 90:
in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92:
Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94:
mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96:
qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98:
hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100:
femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104:
corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105 and 106:
Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 107 and 108:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 109 and 110:
Id autem tribus ex causis agebant,
- Page 111 and 112:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114:
eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116:
Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118:
egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120:
potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122:
Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124:
cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126:
quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128:
Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130:
se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132:
pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136:
aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138:
quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140:
Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142:
tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143 and 144:
tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 145 and 146:
succo fermentatur, et fauces non so
- Page 147 and 148:
Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150:
Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154:
quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158:
volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162:
El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163 and 164:
His addendum, quod dum linteamina,
- Page 165 and 166:
obruantur, ut infra aquam demersa p
- Page 167 and 168:
das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170:
inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172:
Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174:
modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176:
morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177 and 178:
con óxido metálico para formar un
- Page 179 and 180:
doctiffimus Mercurialis, ubi ait, f
- Page 181 and 182:
Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184:
data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188:
more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190:
Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192:
cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194:
nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196:
purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198:
Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202:
magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206:
sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210:
horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212:
anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214:
Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216:
initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218:
tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220:
mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222:
Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224:
undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226:
Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228:
sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230:
considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232: is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234: Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238: damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240: cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242: Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244: sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246: erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248: um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249 and 250: cometidos por tanto impío como deb
- Page 251 and 252: in charta apparet impressum totum i
- Page 253 and 254: Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256: temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258: ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260: fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264: ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266: Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270: abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272: opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274: mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276: pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278: jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280: Comentario:A modo de introducción
- Page 281: in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 285 and 286: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288: necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289 and 290: Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 291 and 292: ex hac mixtura acres particulas com
- Page 293 and 294: no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296: dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298: moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300: non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302: Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307: jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309: con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311: CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313: capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315: ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317: sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319: Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321: gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323: pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324: ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr