DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT IDE TYPOGRAPHORUM MORBISCAPÍTULO ISOBRE LAS ENFERMEDADES DELOS TIPÓGRAFOSArte Typographica veteres caruisse, cum omniaper notarios, et amanuenses peragerentur, fatisconstat, Ars enim hujusmodi Saeculi decimi quartifuit inventum, de quo quis dubitare possit, numplus damni, quam utilitatis Mundo intulerit. Certumest cum primo Ars ista Mundo innotuit, ac in usuesse coepit, multis hominum millibus ademptumfuisse commodum captandi lucri, et familias suasalendi, Monacis quoque detrimento fuisse, qui postSacra Ministeria tempus in conscribendis exemplaribus,nec sine quaestu aliquo, honesta occupationeimpendebant. In Turcico Imperio locum adhuc nonobtinuit Ars ista, imo ut in suis Epistolis refert CorneliusMagnus Parmensis celebris per Orientemperegrinator, cum de hac Arte introducenda Constantinopoliin Divano ageretur; idque per civitatemevulgatum fuisse, parum abfuisse quin popularistumultus excitaretur. Multa pro utraque parte afferripossent, legendus Trajanus Bocalinus in suis ParnassiNovitatibus, qui refert Artis Typographicaeinventorem Parnassum magno fastu ingressum, utintra illum literatorum coetum exciperetur, ast tanquambonarum artium corruptorem turpiter indeejectum. Sed haec missa faciamus, et sicuti munerisnostri est, de morbis, quibus Typographi in operesuo sunt obnoxii disquiramus.Duplex itaque est illorum genus, unum corum quisere semper sedendo characteres metallicos, ex suisloculis sceligunt, et verba componunt, seu cosdemcharacteres, cum usum amplius non habent disgregant,et in suis loculamentis reponunt, idque praecipuumest illorum opus. Aliud vero genus est illorum,qui praelo addicti semper stant, et ambis manibusinstrumento quodam ex aluta conflato, et pilisimpleto, atramento characteres dispositos imbuunt,alter vero, dextera manu praeli superiorem partemmovet, ac sortiter premit, sicque temporis momentoQue los antiguos carecían de las artes tipográficas,en los tiempos en que todo se hacía por mediode escribanos y amanuenses, está bastante claro. Enefecto, esta clase de arte fue inventada en el siglodecimocuarto , y a su respecto podría dudarse de siha traído al mundo más daño que provecho. Es cosacomprobada que, cuando este arte fue conocido delmundo por vez primera y empezó a usarse, se quitóa muchos millares de hombres el medio de lograrseuna ganancia y de alimentar a sus familias; esigualmente cierto que también fue un perjuicio paralos monjes, los cuales dedicaban el tiempo sobrantetras sus sagrados menesteres a la copia de ejemplares,y no sin cierta ganancia, en una ocupaciónhonorable. En el Imperio Turco todavía no se hanabierto camino estas artes; incluso — según refiere.en sus cartas Cornelio Magni de Parma, célebrepor sus viajes por el Oriente — cuando se trató enel Diván de Constantinopla de la introducción deeste arte, y ello se divulgó por la ciudad, poco faltópara que se suscitara un alboroto del pueblo. Muchosalegatos podrían hacerse por una y otra parte:debe leerse a Trajano Boccalini , quien, en sus Novedadesdel Parnaso, cuenta que el inventor del artetipográfico entró con gran fasto en el Parnaso paraser recibido en aquel círculo de letrados, pero quefue arrojado deshonrosamente de allí como corruptorde las artes honestas. Pero dejemos esto de ladoy, conforme a nuestro cometido, examinemos lasenfermedades a las que están expuestos los tipógrafosen su trabajo.Por de pronto, el género de los mismos es doble:uno, el de los que, casi siempre sentados, escogenlos caracteres metálicos de sus cajetines y componenlas palabras, o bien separan y vuelven a poneren sus compartimentos esos mismos caracterescuando ya no se van a usar, y tienen ahí su princi-239
in charta apparet impressum totum id, quod in characteribussimul compactis delitescebat, sicque rursuseodem modo repetunt laborem hunc, donec totumopusjuxta praescriptum numerum fuerit absolutum.Ingeniosum certe opus, si doctis Viris tantumLibros suppeditaret, non iis qui scombros vendunt.Primum itaque genus, vitae sedentariae addictumest, et consectarie morbis illis qui sedentariamvitam con sequuntur, obnoxium est. Alterum vitaestarariae, et nimis laboriosae, nam in hujusmodiopere totum sere corpus exercetur, unde hujusmodiOperarii non possunt quin lassitudines, et magnasdefatigationes persentiant, ac ubi ad gravem aetatempervenerint, illis necesse sit hujusmodi operivaledicere. Iis qui sedendo manus exercent, aliaincumbit calamitas quod dum oculos in caracteresillos atri coloris semper habent intentos, visus imbecillitatempaulatim contrahunt, unde iis, quibusbona oculorum constitutio non est, lumina hebescunt,cum suffusionibus, et aliis oculorum morbis.Novi ego duos fratres Typographos oculos, ex suanatura magnos et prominues habentes, quipus necessesuit artem deserere, Coeli omnino sierent.Memini, quod cum aliquando ad quatuor oirciterhoras apud Typographum sedissem, pro cujusdammei Operis correctione, postea e Typographiaegressum oberrantes in oculo, atque etiam per noctemin phantaria habuisse imagines illarum machinularum,quas Orbiter eram intuitus. Ex continuoitaque, et ixo intuitu in atros illos characteres, seucomponendo, seu compositos dissolvendo, tonusmemoranarum, et fibrarum oculi valde labefactatur,pupillae praecipuc, unde mirum non est, si ocuorummorbos patiantur. Ipsimet Typographi referunt,quod ubi tota die ad opus suum incupuerint, e tabernisegressi, sibi videantur, eosdem characteres inimaginatione ad multas horas observari, donec abaliarum rerum speciebus illorum imagines deleantur.Praeter hosce oculorum morbos aliae quoque iiscalamitates superveniunt, uti febres continuae,pleuritides, peripnuemoniae, et alii pectoris morbi;cum enim Typographis necesse sit hyemali temporetota die in locis bene clausis, et in hypocaustis degere,si operari velint, et chartas impraessas exsiccare;ubi postea ab hisce locis tepentibus ad aeremexternum frigidum exeant, facili negotio iis continguntcutis constipationes, et improvisa perspiratusAlessio, unde presto sunt supra memorati affectus.Maxime vero hisce morbis obnoxii sunt, qui ad torcularexercentur, cum enim ab opus hujusmodipal tarea; está luego la clase de los que permanecensiempre en pie pegados a la prensa, y con ambasmanos, valiéndose de un instrumento de badanahinchada y rellena de crin, embadurnan de tinta loscaracteres ordenados. Hay otro hombre que, entretanto,mueve con la mano derecha la parte superiorde la prensa y aprieta con fuerza, y así, en un momento,aparece impreso en el papel todo cuantoestaba escondido en los caracteres unidos entre sí;de nuevo repiten este trabajo del mismo modo, hastaque toda la obra se termina según el númeroprescrito; una tarea, en verdad, de ingenio, si sóloproporcionara libros a los hombres doctos, y no aquienes venden caballas . Así pues, la primera claseestá sujeta a la vida sedentaria, y lógicamente estáexpuesta a las enfermedades que acompañan a taltipo de vida. La otra está sujeta a la vida en pie yfatigosa en exceso; pues en tal clase de trabajo seejercita casi todo el cuerpo, por lo que los obrerosde esa especie no pueden evitar el resentirse decansancio y grandes fatigas ni, cuando llegan aedad avanzada, el verse obligados a decir adiós aesta clase de tarea. A los que, permaneciendo sentados,ejercitan las manos les amenaza otra calamidad:la de que, por tener siempre fijos los ojos enaquellos caracteres de color oscuro, contraen pocoa poco fatiga de la vista; por ello, a los que no tienenbuena constitución de los ojos, se les embota lavisión con cataratas y otras enfermedades oculares.Conozco yo a dos hermanos tipógrafos que tenían,por su natural, los ojos grandes y un poco saltones,y a los cuales se les hizo preciso abandonar el oficiopara no quedarse del todo ciegos. Recuerdoque, después de haber estado sentado alguna vezhasta cerca de cuatro horas en casa del impresor,por alguna corrección de mi obra, luego, al salir de,la imprenta, tenía las imágenes de aquellos minúsculosingenios que había estado mirando intensamentedándome vueltas en los ojos e incluso durantela noche en la fantasía. Así pues, como consecuenciadel mirar continua y fijamente aquellos caracteresoscuros, ya componiéndolos, ya desarmandolos compuestos, el tono de las membranas y fibrasdel ojo se afloja mucho, y especialmente el dela pupila, por lo que no hay que extrañarse si padecenenfermedades oculares. Los propios tipógrafoscuentan que, Cuando han estado todo el día dedicadosa su trabajo, les parece que salen de la tabernay que, incluso de noche y por muchas horas, les danvueltas en la imaginación los mismos caracteresimpresos, hasta que sus figuras son borradas por lasimágenes de otras cosas.240
- Page 4 and 5:
El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7:
ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9:
XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15:
Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17:
Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18:
Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23:
Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24:
Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28:
gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30:
Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32:
metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34:
Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35 and 36:
electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 37 and 38:
motum impediiffe. Nimius effem, fi
- Page 39 and 40:
ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42:
Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44:
corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47 and 48:
Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 49 and 50:
opera indigent. Mirari autem defii,
- Page 51 and 52:
Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57 and 58:
Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 59 and 60:
Fere colorum materiam e mineralium
- Page 61 and 62:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64:
Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66:
Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68:
adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70:
ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72:
Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76:
ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78:
lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80:
Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82:
Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84:
Desde cualquier percepción, consid
- Page 85 and 86:
utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 87 and 88:
maligna Serofitate, in Vulgus vagar
- Page 89 and 90:
in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92:
Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94:
mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96:
qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98:
hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100:
femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104:
corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105 and 106:
Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 107 and 108:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 109 and 110:
Id autem tribus ex causis agebant,
- Page 111 and 112:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114:
eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116:
Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118:
egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120:
potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122:
Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124:
cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126:
quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128:
Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130:
se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132:
pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136:
aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138:
quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140:
Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142:
tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143 and 144:
tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 145 and 146:
succo fermentatur, et fauces non so
- Page 147 and 148:
Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150:
Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154:
quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158:
volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162:
El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163 and 164:
His addendum, quod dum linteamina,
- Page 165 and 166:
obruantur, ut infra aquam demersa p
- Page 167 and 168:
das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170:
inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172:
Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174:
modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176:
morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177 and 178:
con óxido metálico para formar un
- Page 179 and 180:
doctiffimus Mercurialis, ubi ait, f
- Page 181 and 182:
Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184:
data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188:
more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190:
Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192:
cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194:
nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196:
purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198:
Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202: magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206: sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210: horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212: anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214: Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216: initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218: tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220: mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222: Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224: undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226: Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228: sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230: considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232: is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234: Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238: damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240: cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242: Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244: sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246: erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248: um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249: cometidos por tanto impío como deb
- Page 253 and 254: Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256: temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258: ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260: fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264: ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266: Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270: abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272: opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274: mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276: pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278: jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280: Comentario:A modo de introducción
- Page 281 and 282: in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 283 and 284: sensibili perspiratu, locus enim in
- Page 285 and 286: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288: necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289 and 290: Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 291 and 292: ex hac mixtura acres particulas com
- Page 293 and 294: no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296: dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298: moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300: non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302:
Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307:
jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309:
con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311:
CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313:
capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315:
ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317:
sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319:
Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321:
gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323:
pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324:
ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr