DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT XXIXDE MORBIS, QUIBUS TENTARISOLENT STATARII ARTIFICESCAPÍTULO XXIXSOBRE LAS ENFERMEDADES QUESUELEN AFECTAR A LOS ARTESANOSQUE TRABAJAN DE PIEHactenus de iis Artificibus, quibus ob materiaepravitatem, quan tractant, morbi contingunt, modoad alios Artifices, quibus aliis ex caufis, veluti fituquodam membrorum, ac motionibus corpis incongruis,morbofi affectus fuccrefcunt, dum operantur,quales funt Artifices tota die ftantes, fedentes, proni,incurvi, currentes, equitantes, vel quomodolibetfua corpora exercentes, lubet divertere. Primo ergoStatarii Artificies in Scenam prodibunt, ut Fabrilignarii, Dolantes, Secantes, Sculptores, Fabri ferrarii,Murarii, aliique, quos hic non referam, ne nimislogam Operariorum nomenclaturam inftituam. Artesergo Statarie fuos Artifices Varicibus potiffimumobnoxias habent ; ob motum enim tonicummufculorum, tum fluentis, tum refluentis, fanguiniscurfus retardatur, unde in crurum venis valvulis reftagnar,ac tumefcentias illas efficit, quas Varicesappellant.Mufculorum diftentio quantum valeat ad fanguinisnaturalem motum remrandum, cuilibet facile eft infemetipfo experiri, propium pulfum in brachio diftentoobfervando, quem valde exilem deprehendet.Diftentis ergo crurum, & loborum mufcularibusfibris, comprimuntur arteriae deofum tenentes ;quare arctato fpatio, non eo impetu, ur folent indeambulantibus, ex alterna inufculorum actione,fanguinem protrudunt. Hinc fanginis, qui ex arteriisin venas remigrat, vin neceffariam ab arteriarumappulfo non obtinet, ut fursum per lineam perpendicularemafcendat, idcirco fuo impulfore a tergo deftitutusinibi fubfifrit, & Varices in cruribus efficit.Sic Juvenalis San ?? de Harufpice (cum id genushominibus mos effet diu ftare, ad Extifpicia intentis)varicofus fiet Haurufpex.Olim diú ftare, ac tam firmo talo, ut vix quis dimovveripoffet, exercitii genus erat, & Romanaemilitae peculiare, veluti in fua Gymnaftica tradit167Hasta ahora hemos tratado de aquellos artesanosa los cuales por la insalubridad de la materia quemanipulan afectan enfermedades; ahora me refieroa otros artesanos a los cuales por otras causas, comopor cierta posición de los miembros y movimientosinadecuados del cuerpo se les aumentan lasmolestias mientras trabajan, cual sucede a los artesanosque están todo el día de pié, sentados inclinados,curvados, corriendo, montando a caballo oejercitando sus cuerpos según les apetece. Así puesaparecen artesanos como carpinteros, pulidores,taladores, escultores, herreros, albañiles y otros queaquí no citaré para no hacer una relación demasiadolarga de trabajadores.Así pues los oficios que se ejecutan de pié producensobre todo varices a los que los practican, puesa causa del movimiento tenso de los músculos, elflujo de la sangre que sube y que baja se hace lentoy por ello se estanca en las venas y cavidades y formaaquellas hinchazones que se llaman varices.La extensión de los músculos, cuanto sea posible,para retardar el movimiento natural de la sangre esfácil de experimentar en si mismo para cualquiera,observando el latido propio en el brazo relajado,que se observará muy tenue. Relajadas pues las fibrasmusculosas de las piernas, se comprimen lasarterias manteniéndose hacia abajo, reducido el espacio,echan la sangre a empellones, no con la mismafuerza que suelen hacerlo los que caminan.De aquí que, la sangre que de las arterias vuelve alas venas, no consigue la fuerza necesaria por elmovimiento de las arterias para subir de abajo aarriba perpendicularmente y por tanto se para allímismo. Produce varices en las piernas. Así diceJuvenal en el Hauríspice (es de costumbre en estetipo de hombres permanecer de pié por largo tiem-
doctiffimus Mercurialis, ubi ait, fatis propabili conjecturaC. Marium varicolofum factum, eo quód, utfortiffimum Ducem decebat, ftare in acie confueviffet.Sic Vefpafianus, Svetorio referente, dicerefolebat, Imperatorem ftantem mori debere. ProptereaC. Marius, utpote ftationis affuetus in uno crurumftando fibi Varices exfcindi paffus eft. PoetarumPrinceps quoque, AEneam defcribit ftantem,du milli Japis Medicus fagittam AEneid infixamftuderet evellere, Stabat acerba fremens ingentemnixus in baftam AEneas.Admiratione dignum eft quod A. Gellius refert deSocrate, qui ftare folitus dicitur, pertinaci ftatu perdius,atque pernox, a fummo lucis ortu, ad folemalterum orientem, inconnives, immobilis, iifdem inveftigiis, o ore, atque oculis eundem in locum directis,cogitabundus, tanquam quodam feceffumentis, atque animi facto a corpore.Ulcera quonque in cruribus, articulorum imbecillitatem,nephriticas paffiones, fanguinis mictum ftariaeArtes folent inferre. Servos in Aulis Principum(nobiles quoque, ut in Aula Regum Hifpaniae, inqua nulla funt fedilia) non paucos obfervavi valdeconquerentes de Renum dolore, nullanque aliamcaufam, quam continuam ftationem ipfimet, necmale, agnofcunt ; corpore enim infitu erecto ftante,lumbarium mufculorum fibras intentas effe neceffumeft, ac renes neceffario in confenum trahi, utnon tam liberé curfum naturalem peragat fanguis,nec á fanguine ferum fecernatur, unde poftea praedictisaffectus fubfequantur.Stomachi quoque imbecillitas Statariam vitam comitatur,in flanttibus enim & in fugura erecta ftomachusneceffario penfilis eft, non fic autem in feffilivita, & fegura inflexa, in qua ventriculus inteftinisincumbit : hinc quoties ftomachi paffione aliqualaboramus, totum corpus ad anteriora inflentimus,ac genua, & crura contrahimus, Obfervatio doctiffimiBacconis eft, damnatos ad remiges, licet tot aerumnisexpofitos, fatis pingues effe, & boni habitus,eó quia fedentes remigent, & artus magis,quám abdomen, & ftomachum exerceant, quodetiam in Textoribus obfervatur, qui manus ac pedeseodem tempore exercent ; partibus autem externismotis, & internis quiefcentibus, pinguiora fiunt, &habitiora corpora, quám in ftatione, ac deambulatione,quibus laffitudo facilé fubfequitur.Quare autem tanta defatigatio ftationem, litet nonadeó diuturnam fequantur, fi conferatur cumpo para realizar la inspección de las entrañas) elHauríspice se hace varicoso. Estar de pié por largotiempo y en postura erguida, sin apenas podersemover era típico de la milicia romana como en suGimnástica cuenta el doctorísimo Mercurial, dondedice que muy probablemente Cayo Mario fue variculosoporque según convenía a un general entregadísimo,acostumbraba a permanecer de pié durantela batalla. Así Vespasiano, según refiere Suetorino,solía decir que el emperador debe morir de pié. CayoMarino, acostumbrado a permanecer apoyado enuna de sus piernas, padeció varices en ella. El príncipede los poetas describe a Eneas permaneciendode pié, mientras el médico Yapis intentaba arrancarleuna flecha clavada: “Eneas estaba de pié gritandoapoyado en una enorme estaca”. Es digno deadmiración los que A. Gelio refiere de Sócrates delque dice que solía estar de pié por largo tiempo duranteel día y la noche, desde las primeras luceshasta la puesta de sol, sin dormir, inmóvil, en elmismo sitio, la atención y los ojos dirigidos al mismolugar, pensativo, como con cierta abstracciónde la mente y el alma ausente del cuerpo. Los oficiosque requieren estar de pié suelen acarrear úlcerasen las piernas, debilidad en las articulaciones,dolores nefríticos, orina de sangre. Observa a nopocos siervos en los palacios de los príncipes (igualque a nobles en el palacio de los reyes de Hispaniaen el que no existen asientos) quejándose mucho dedolor de riñones sin otra razón que el estar de piéde forma continua, pues en el cuerpo que está depié, erguido en un lugar es inevitable que las fibrasde los músculos lumbares estén tensos y que losriñones necesariamente se contraigan de tal maneraque la sangre no realice tan libremente su curso naturalni se separe el suero de la sangre de donde sesiguen después las susodichas enfermedades. Ladebilidad del estómago también acompaña a la vidaque se hace de pie, pues en los que están de pie enforma erguida el estómago necesariamente está colgado,no así por el contrario en la vida sedentaria,en forma curvada en la que el ventrículo del intestinose apoya: así siempre que padecemos algunadolencia de estómago, doblamos todo el cuerpo ycontraemos las rodillas y las piernas. Observa eldoctísimo Bacón que los condenados a los remos,aunque expuestos a todos las tristezas, están bastantesgordos, por las buenas posturas, ya que remansentados y ejercitan el estómago más con las extremidadesque con el vientre, lo cual también se observaen los tejedores, que ejercitan a la vez manosy pies; moviendo las partes externas y estando168
- Page 4 and 5:
El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7:
ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9:
XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15:
Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17:
Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18:
Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23:
Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24:
Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28:
gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30:
Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32:
metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34:
Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35 and 36:
electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 37 and 38:
motum impediiffe. Nimius effem, fi
- Page 39 and 40:
ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42:
Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44:
corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47 and 48:
Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 49 and 50:
opera indigent. Mirari autem defii,
- Page 51 and 52:
Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57 and 58:
Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 59 and 60:
Fere colorum materiam e mineralium
- Page 61 and 62:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64:
Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66:
Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68:
adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70:
ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72:
Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76:
ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78:
lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80:
Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82:
Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84:
Desde cualquier percepción, consid
- Page 85 and 86:
utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 87 and 88:
maligna Serofitate, in Vulgus vagar
- Page 89 and 90:
in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92:
Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94:
mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96:
qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98:
hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100:
femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104:
corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105 and 106:
Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 107 and 108:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 109 and 110:
Id autem tribus ex causis agebant,
- Page 111 and 112:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114:
eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116:
Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118:
egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120:
potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122:
Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124:
cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126:
quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128: Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130: se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132: pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136: aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138: quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140: Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142: tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143 and 144: tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 145 and 146: succo fermentatur, et fauces non so
- Page 147 and 148: Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150: Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154: quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158: volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162: El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163 and 164: His addendum, quod dum linteamina,
- Page 165 and 166: obruantur, ut infra aquam demersa p
- Page 167 and 168: das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170: inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172: Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174: modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176: morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177: con óxido metálico para formar un
- Page 181 and 182: Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184: data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188: more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190: Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192: cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194: nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196: purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198: Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202: magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206: sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210: horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212: anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214: Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216: initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218: tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220: mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222: Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224: undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226: Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228: sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230:
considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232:
is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234:
Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238:
damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240:
cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242:
Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244:
sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246:
erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248:
um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249 and 250:
cometidos por tanto impío como deb
- Page 251 and 252:
in charta apparet impressum totum i
- Page 253 and 254:
Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256:
temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258:
ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260:
fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264:
ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266:
Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270:
abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272:
opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274:
mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276:
pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278:
jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280:
Comentario:A modo de introducción
- Page 281 and 282:
in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 283 and 284:
sensibili perspiratu, locus enim in
- Page 285 and 286:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288:
necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289 and 290:
Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 291 and 292:
ex hac mixtura acres particulas com
- Page 293 and 294:
no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296:
dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298:
moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300:
non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302:
Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307:
jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309:
con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311:
CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313:
capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315:
ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317:
sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319:
Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321:
gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323:
pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324:
ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr