Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa

Zoveel complexe problemen in één klein volume behandelen, is stellig een ambitieuze opzet –
een dwaze onderneming zou wel eens kunnen betoogd worden. Hoe dan ook, wij hebben de taak
gevat in de hoop dat het probleem van armoede en verarming uit de sfeer van dubbelzinnigheid
en verwarring kan gehaald worden waarin het al zolang is gesteld en dat het voortaan op
steviger grondslagen kan benaderd worden.
_______________
[1] De armoede als sociaal probleem werd ‘ontdekt’ in de Verenigde Staten door Michael Harrington, The Other
America (New York, 1962). Van dan af is het aantal sociologische en economische bijdragen in een versneld tempo
toegenomen. Onder de recente studies verdienen vooral vermelding: G. Kolko, Wealth and Power in America (New
York, 1969); J.M. Chevalier, La Pauvreté aux Etats-Unis. Essai d’intégration dans l’analyse économique (Parijs,
1971); en L. Thurow, Generating Inequality (New York, 1975). Voor enkele Europese landen, zie K. Coates en R.
Silburn, Poverty: the forgotten Englishmen (Londen, 1970); J.C. Kincaird, Poverty and Equality in Britain
(Londen, 1973); Werkgroep Alternatieve Economie, Armoede in België (Antwerpen en Utrecht, 1972); J. Roth,
Armut in der Bundesrepublik (Frankfurt, 1974); L. Fabius, La France inégale (Parijs, 1975).
[2] Voor een bondige synthese van Oscar Lewis’ opinies over de ‘culture of poverty’ leze men het artikel van
dezelfde auteur ‘The culture of poverty’, in D.P. Moynihan, ed., On Understanding Poverty (New York, 1968), pp.
187-200. Zie ook H.J. Gans, ‘Poverty and culture: some basic questions about methods of studying life-styles of the
poor’, in P. Townsend, ed., The Concept of Poverty: working papers on methods of investigation and life-styles of
the poor in different countries (Londen,1970), pp. 146-164.
[3] S. Kuznets, aangehaald door Clarkson, The Pre-Indusrial Economy in England, p. 10.
[4] G. Uhlhorn, Die christliche Liebesthätigkeit im Mittelalter en Die christliche Liebesthätigkeit seit der
Reformation (Stuttgart, 1884-1890); L. Lallemand, Histoire de la charité, III, Le Moyen Age, du Xe au XVe siècle,
IV, Les Temps Modernes, du XVIe au XIXe siècle (Parijs, 1910-1912); W. Liese, Geschichte der Caritas (2 dln.,
Freiburg i.Br., 1922).
[5] Cf. J.-L. Goglin, Les misérables dans l’Occident médiéval (Parijs, 1976), die zijn betoog begint met de volgende
uitspraak: ‘De mens heeft geleden; hij lijdt, en hij zal lijden. Materiële armoede en morele nood, materiële nood en
morele armoede vergezellen hem. De middeleeuwen ontsnapten niet aan de regel’ (p. 9).
[6] A. Dubuc, ‘Closing remarks’, in F. Krantz en P.M. Hohenberg, eds., Failed Transitions to Modern Industrial
Society: Renaissance Italy and seventeenthcentury Holland. (Proceedings of the First International Colloquium of
the Interuniversity Centre for European Studies, Montreal, 1975), p. 85.