Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa

More documents

Recommendations

Info

kalkovens en een grote houtexploitatie. Dankzij deze verticale trust kon de ondernemer de aanbestedingsprijs der werken halveren, waardoor hij elke mededinging uitschakelde. Aangezien hij alleen contracten sloot met rijke aannemers, zagen de kleine ambachtsmeesters, die wegens de economische depressie geen toevlucht konden zoeken in de privésector, zich het gras onder de voeten wegmaaien. De oprichting van de Antwerpse citadel, vijftien jaar later, verliep volgens hetzelfde stramien. Haast 80 pct. van al het metsel- en timmerwerk werd uitgevoerd door negen vennootschappen, die 24 aannemers groepeerden; de vier voornaamste associaties werden gecontroleerd door kooplui en financiers. De slotsom van dit alles: in 1584/85 behoorden nog maar 59 van de 353 meester-metselaars en meester-timmerlui tot de bezittende klasse; al de anderen maakten deel uit van de arme ghemeynte. Alleen de ambachtsmeesters die voor de lokale markt produceerden of die goederen vervaardigden die wegens hun technische verfijning niet voor massaproductie in aanmerking kwamen, zijn er over het algemeen in geslaagd hun sociaaleconomische status te handhaven. De feitelijke sluiting van het ambacht bracht bovendien mede dat de fortuinverschillen tussen de meesters vrij gering bleven. De keerzijde der medaille was dat de meeste gezellen niet meer konden opklimmen, zodat permanente afhankelijkheid hun lot werd. Kortom, de triomf van het handelskapitalisme impliceerde de verarming van ontelbare kleine ambachtsmeesters, gezellen, leerjongens en losse arbeiders in de textielindustrie, het bouwvak, de mijnbouw en de metaalbewerking, de vier meest arbeidsintensieve nijverheidstakken. 3. Sociale polarisatie Polarisatie is vermoedelijk de meest adequate term om de sociale evolutie in het vroegmoderne Europa te kenschetsen. Deze periode was, zoals W.G. Hoskins terecht opmerkt, ‘een gouden tijd voor de Scheerders, ongeëvenaard tot de late achttiende en vroege negentiende eeuw toen een samenspel van het nieuwe industriële kapitalisme met een eeuwenoud, gesmeerd en perfect lopend systeem van politieke plundering de Geschorenen juist genoeg overliet om in leven te blijven en zelfs dat niet altijd’.[35] Uit talrijke aanslagen voor subsidies, leningen en beden blijkt dat de Engelse rurale samenleving reeds in het derde decennium van de zestiende eeuw door extreem sociaaleconomische ongelijkheid werd gekenmerkt. Niet minder dan 1.375 van de 2.277 mensen vernoemd in het honderdschap van Babergh in Zuid-Suffolk, één der meest ‘geïndustrialiseerde’ delen van het hele land, bezaten helemaal geen grond of huis. En van de 902 die werden belast op ‘gronden’ hadden er 620 enkel een cottage. Anders uitgedrukt: 87 pct. leefde op of onder de armoedegrens – waarbij dient opgemerkt dat 1,5 pct. der bevolking meer dan 50 pct. van de grond in handen had. De verdeling van de rijkdom vertoonde hetzelfde beeld: de onderste helft der bevolking bezat hoogstens 4 pct. van de totale rijkdom en de top 5 pct. namen minstens 50 pct. van alle roerende en onroerende goederen voor hun rekening. In de louter agrarische gebieden was de toestand niet veel gunstiger. In de reusachtige parochie van Constantine (3.247 hectare), aan de rand van de Helford River in Cornwall, moest de overgrote meerderheid der inwoners, waarschijnlijk drie op vier, hun huizen en cottages huren. En in het honderdschap van Happing in Norfolk, een onaangetaste boer-visser economie, bezaten Hoskins’ Bottom People nauwelijks 7 pct. van de persoonlijke rijkdom, terwijl 9,5 pct. der bevolking bijna de helft van deze laatste in handen had.
In de loop van de verdere zestiende eeuw nam het verarmingsproces op het Engelse platteland ontstellende proporties aan. Vóór 1560 hadden nauwelijks 11 pct. der rurale arbeiders alleen beschikking over een hut met een tuin of een miniem lapje grond. Na 1620 verkeerden niet minder dan 40 pct. onder hen in dat geval. Bovendien steeg het aantal rurale arbeiders zonder enig eigen vee tussen 1560 en 1640 van 5 tot 13 pct. Tabel 5 Procentuele verdeling van uitbatingen van boerenarbeiders naar bedrijfsgrootte in Engeland, vóór 1560 en na 1620 Bedrijfsgrootte Vóór 1560 Na 1620 Huisje met tuin of lapje grond 11 40 Minder dan 0,4 ha 31 23 0,4 – 0,7 ha 28 14 0,8 – 1,1 ha 7 8 1,2 – 1,5 ha 11 7 1,6 – 2,0 ha 11 8 Bron: herberekend naar A. Everitt, ‘Farm labourers’, in J. Thirsk, ed., The Agrarian History of England and Wales, vol. IV, 1500-1640 (Cambridge, 1967), p. 402. Noot: de term ‘boeren-arbeiders’ slaat op werkers wier levensonderhoud gedeeltelijk gebaseerd was op hun uitbatingen en die voldoende welgesteld waren om boedels na te laten. De expansie der werkende bevolking had een bijzonder ongunstige weerslag op het loonniveau. Aangezien het aanbod veel sneller steeg dan de vraag, konden de werkgevers een maximale loondruk uitoefenen. Tussen 1500 en 1600 verzesvoudigden de graanprijzen, terwijl de lonen slechts verdrievoudigden. Het kan bijgevolg geen verwondering wekken dat arbeiders en keuterboeren voor Francis Bacon ‘slechts thuiszittende bedelaars’ waren. De levensomstandigheden der Franse boeren waren niet veel rooskleuriger. Velen van hen waren weliswaar eigenaar van een lapje grond, maar dat laatste volstond zelden om in het onderhoud van een gezin te voorzien. Te Lespignan in Languedoc oogstten 67 pct. der boeren omstreeks 1607 te weinig graan om zonder bijkomende inkomsten vier personen in leven te houden, tegen slechts 38 pct. op het einde van de vijftiende eeuw (tabel 6). De buitensporige toename van het aantal keuterboeren aangewezen op loonarbeid bevorderde niet alleen de ondertewerkstelling en de werkloosheid, maar verhinderde tevens loonaanpassingen. Tussen 1500 en 1600 verminderde de koopkracht der rurale arbeiders met ruim 45 pct. De stijging van het aantal mannelijke arbeiders had bovendien een dramatische weerslag op het loon der vrouwen: tegen 1600 verdienden deze laatsten nog maar 37 pct. van het loon van een man in plaats van 50 pct. zoals in de vroege zestiende eeuw.
Page 1 and 2:
Catharina Lis - Hugo Soly Armoede e
Page 3 and 4:
Inhoudsopgave Dankbetuiging Woord v
Page 5 and 6:
Dankbetuiging Geen enkele studie is
Page 7 and 8:
maakt immers niet duidelijk waarom
Page 9 and 10:
Een massa nieuwe en oude wetenschap
Page 11 and 12:
Feodaliteit, armoede en liefdadighe
Page 13 and 14:
twee karakteristieken: ‘Enerzijds
Page 15 and 16:
vrije boeren met evenveel grond’.
Page 17 and 18: zouden de steden in de loop der vol
Page 19 and 20: verantwoordelijk voor een specifiek
Page 21 and 22: 3. De vele facetten van de armoede
Page 23 and 24: onderzocht welk dagloon aan de hove
Page 25 and 26: per gezinslid, in 1340-46 nauwelijk
Page 27 and 28: ledematen van het lichaam van Chris
Page 29 and 30: tijdelijke opvangmogelijkheden opge
Page 31 and 32: Er is een massa monografieën over
Page 33 and 34: Crisis, sociale problemen en armenw
Page 35 and 36: Daarbij dient opgemerkt dat zowel d
Page 37 and 38: verbeterden de levensvoorwaarden va
Page 39 and 40: urale nijverheid als een toenemende
Page 41 and 42: meesten onder hen weldra afhankelij
Page 43 and 44: Afb. 2 Koopkracht van de bouwvakker
Page 45 and 46: hoofdzakelijk ten koste der kleine
Page 47 and 48: Afb. 5 Procentuele verdeling van de
Page 49 and 50: het verval van de traditionele lake
Page 51 and 52: migreren maar bij hun werkgevers mo
Page 53 and 54: algemeen overzicht H. Neveux, ‘Le
Page 55 and 56: Economische expansie, verarming en
Page 57 and 58: fiscale basis maakte het de adel vr
Page 59 and 60: grondeigenaars bewerkstelligden imm
Page 61 and 62: dieren bezaten. De aanslag op de ge
Page 63 and 64: transformatie van de economie in de
Page 65 and 66: thuiswerkers maakte het onmogelijk
Page 67: dertig van de zestiende eeuw blijk
Page 71 and 72: de wijzigingen in de dagelijkse lev
Page 73 and 74: degradatie van de kleine producente
Page 75 and 76: moesten besteden, had deze evolutie
Page 77 and 78: 4. De opkomst van de sociale politi
Page 79 and 80: en centrale overheden gewelddadig o
Page 81 and 82: Schotland (1535) en Spanje (1541) v
Page 83 and 84: De invoering van een gemene beurs b
Page 85 and 86: der lokale besturen hebben voorgeze
Page 87 and 88: armenzorg. De grote lijnen van deze
Page 89 and 90: _______________ [28] Brenner, ‘Ag
Page 91 and 92: Sociaaleconomische verschuivingen e
Page 93 and 94: fiscale belangen strekte tot agrari
Page 95 and 96: Tot op het einde van de zestiende e
Page 97 and 98: carrière als een onderontwikkeld g
Page 99 and 100: 3. Naar een proletariaat De zeventi
Page 101 and 102: Tabel 8 Afstand tussen plaats van h
Page 103 and 104: praktijken. ‘Goede’ calvinisten
Page 105 and 106: 4. De ‘Grote Opsluiting’: een e
Page 107 and 108: vrijheidsberoving en verplichte arb
Page 109 and 110: het de burgers op straf van boete n
Page 111 and 112: egering slaagde er in ieder geval i
Page 113 and 114: de strijd voor een gunstige handels
Page 115 and 116: 1650-1780 (Parijs, 1970), en de ver
Page 117 and 118: Economische groei, verpaupering en
Page 119 and 120:
gemene gronden hadden, ontvingen en
Page 121 and 122:
niet zozeer gericht op de bevorderi
Page 123 and 124:
De concentratietendens, verbonden m
Page 125 and 126:
op het einde van het ancien regime.
Page 127 and 128:
inwoners hun brood uitsluitend met
Page 129 and 130:
Osnabrück en het hele Teutoburger
Page 131 and 132:
Deze voorbeelden bewijzen dat de ar
Page 133 and 134:
eletten fulltime te werken. De onde
Page 135 and 136:
innen de grenzen van hun commercië
Page 137 and 138:
dezelfde soort van vicieuze cirkel
Page 139 and 140:
langzamerhand uitgeschakeld. De ste
Page 141 and 142:
trouwens opvallend dat de regeling
Page 143 and 144:
loop van de achttiende eeuw helemaa
Page 145 and 146:
Afb. 15 Gemiddelde daglonen, uitged
Page 147 and 148:
etwist. Te Elbeuf maakten de loonar
Page 149 and 150:
Tabel 9 De gesteunde behoeftigen al
Page 151 and 152:
ook hier in de loop van de achttien
Page 153 and 154:
Afb. 16 De daling van het gemiddeld
Page 155 and 156:
Melk 0,082 liter 5 2,7 3 3,8 Karnem
Page 157 and 158:
Vlees 1.210 2.730 700 1.585 Boter 1
Page 159 and 160:
herleid geworden. Vraag het in de h
Page 161 and 162:
vaak verafgelegen plaatsen seizoena
Page 163 and 164:
meerderheid. Zij werden opgehoopt i
Page 165 and 166:
te wekken. En het staat buiten kijf
Page 167 and 168:
Waarom duurde het dan tot 1782 voor
Page 169 and 170:
waarop steun wordt verleend aan de
Page 171 and 172:
etrof, stelde Taintenier voor alle
Page 173 and 174:
aalmoezen vormden de hoekstenen van
Page 175 and 176:
Frankrijk alles samengenomen slecht
Page 177 and 178:
arbeidsverdeling verhinderde. De
Page 179 and 180:
(Parijs, 1965); en bovenal Michel M
Page 181 and 182:
Revolution, 1780-1830’, EcHR, 2nd
Page 183 and 184:
(1972), 107-124. [101] Hufton, The
Page 185 and 186:
oerenstand, omdat de meeste kooplui
Page 187 and 188:
De keuters die in de dertiende eeuw
Page 189 and 190:
ouden van dagen, de zieken en de ge
Page 191 and 192:
Algemene bibliografie De meest omva
Page 193:
t.a.v. de armen, verklaart geen van
show all

Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?