Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa

Waarom duurde het dan tot 1782 vooraleer het principe van huiselijke bijstand voor de validen
wetgevende bekrachtiging kreeg? Zoals hierboven gezegd, had de Engelse textielindustrie in de
eerste helft van de achttiende eeuw met een structureel tekort aan garen te kampen. Het
probleem werd pas opgelost door Hargreaves’ jenny (ca. 1765) en Arkwright’s water frame
(1769). Deze uitvindingen veroorzaakten een geweldige toename van de garenbevoorrading,
weerspiegeld in een meer dan twaalfvoudige stijging van de katoenconsumptie tussen 1770 en
1800. De werkhuizen verloren bijgevolg hun economische betekenis. In sommige gebieden
werden ze zelfs hinderpalen voor de industriële groei. De eigenaars der spinfabrieken hadden
immers behoefte aan goedkope en ‘vrije’ arbeidskrachten, zodat zij er belang bij hadden dat de
valide armen buiten de werkhuizen werden gehouden. Een uniform systeem van openbare
onderstand was nochtans voorbarig, omdat de economische condities sterk verschilden van
plaats tot plaats. Vandaar dat de zogenoemde Gilbert’s Act niet bindend was: de parochies
werden er slechts toe aangespoord zich in meer leefbare unies te groeperen en de werkhuizen
aan de zieken, gebrekkigen en bejaarden voor te behouden. Professionele ‘guardians of the
poor’, aangesteld en betaald door de parochie, moesten de validen ofwel aan een job helpen
ofwel ervoor instaan dat ze behoorlijk verzorgd, gehuisvest en gevoed werden tot ze werk
kregen; daarenboven moesten zij de betrokken armen financieel bijspringen als hun loon
ontoereikend was.
Van effectieve steunverlening kwam echter weinig terecht. De verantwoordelijke ambtenaren
beperkten zich meestal tot de uitkering van minieme bedragen, waarmee geen enkele pauper
zijn gezin kon onderhouden. Toen misoogsten talrijke en hevige voedselrellen veroorzaakten,
beseften de autoriteiten dat meer adequate maatregelen noodzakelijk waren. Het antwoord op
het groeiend sociaal probleem was Speenhamland.
In 1795 kwam de magistraat van Berkshire tot het besluit dat de lonen niet volstonden om een
‘ijverig man en zijn familie’ in leven te houden. Tijdens een bijeenkomst in de
Speenhamlandparochie werd overeengekomen de steunverlening voortaan systematisch aan de
lonen, de broodprijzen en de gezinsgrootte aan te passen. Deze ‘steun ter aanvulling van het
loon’ was geen nieuw verschijnsel, doch het principe werd thans geïnstitutionaliseerd en in vele
parochies toegepast. Het Allowance System bood het voordeel dat loonsverhogingen overbodig
werden of althans tot een minimum konden beperkt worden, terwijl de ontvangers meer dan
ooit afhankelijk werden van de lokale autoriteiten, die de tarieven geval per geval bepaalden.
Naar gelang van de omstandigheden werden verschillende methoden toegepast. Het
Roundsman system impliceerde dat de pauper-arbeider van huis tot huis moest gaan om werk
te vragen; indien hij in dienst werd genomen, dan ontving hij van de werkgever dagelijks een
portie voedsel en een gering loon, terwijl de parochie hem een supplementaire som
overhandigde. Op andere plaatsen sloot het armbestuur een contract met de werkgever, die een
vast bedrag voor een bepaald aantal pauper-arbeiders betaalde, terwijl de parochie het loon,
aangevuld met steungeld, aan deze laatsten bezorgde. Nog een andere methode was die van de
Labour Rate: een parochietaks werd geheven ten einde de onderstand van de valide werklozen
te dekken, op wier arbeidskracht een prijs werd gezet. De taksbetalers hadden dan de keuze: een
aantal paupers te werk stellen, elk voor het gepaste bedrag, of de taks betalen. Alle middelen
kwamen op hetzelfde neer: ‘Een werkloze en roerige bevolking werd gepacificeerd met openbare
toelagen, maar deze laatste werden gebruikt om de rust te herstellen door werk op te leggen
tegen zeer lage lonen. Kortom, de steun diende om een verstoorde arbeidsmarkt te reguleren en
een ontwrichte rurale samenleving te disciplineren’.[97]