Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa

More documents

Recommendations

Info

Verlagssystem als Organisationsform des Fruhkapitalismus im Textilgewerbe (Stuttgart, 1927) en de recente bijdrage tot het onderwerp van D.C. Coleman, Industry in Tudor and Stuart England (Londen, 1975). Belangrijke detailstudies over de sociale gevolgen van het commerciële kapitalisme zijn: E. Coornaert, Un centre industriel d’autrefois: la draperie-sayetterie d’Hondschoote, XIVe-XVIIIe siècles (Parijs, 1930); R. Gascon, Grand commerce et vie urbaine au XVIe siècle. Lyon et ses marchands (2 dln., Parijs en Den Haag, 1971); A. Laube, Studien über den erzgebirgischen Silberbergbau von 1470 bis 1546 (Berlijn, 1974). Zie ook H. Soly, Urbanisme en kapitalisme te Antwerpen in de 16e eeuw. De stedebouwkundige en industriële ondernemingen van Gilbert van Schoonbeke (Brussel, 1977). Over de verarming van de arbeidersbevolking en de groeiende sociaaleconomische ongelijkheid: E. Scholliers, Loonarbeid en honger. De levensstandaard in de XVe en XVIe eeuw te Antwerpen (Antwerpen, 1960); B. Geremek, ‘La populazione marginale tra il medioeve e l’era moderna’, Studi Storici (1968), 623-640; C.R. Friedrichs, ‘Capitalism, mobility and class formation in the early modern German city’, PP, 69 (1975), 24-49; W.G. Hoskins, The Age of Plunder: King Henry’s England, 1500-1547 (Londen, 1976); R. Gascon, ‘Vitalité et inquiétudes urbaines’, HESF, I (1977), 395-468. Er bestaat een zeer omvangrijke literatuur over de reorganisatie van de armenzorg. We vermelden hier slechts enkele studies met betrekking tot de oorzaken en gevolgen. De houdingen van de humanisten en de religieuze hervormers tegenover de armen zijn onderzocht door M. Bataillon, ‘J.L. Vivès, réformateur de la bienfaisance’, Bibliothèque d’Humanisme et Renaissance, 19 (1952), 140-159; W.R.D. Jones, The Tudor Commonwealth, 1529-1559 (Londen, 1970); H.J. Grimm, ‘Luther’s conmibutions to sixteenth-century organization of poor relief’, AR, 61 (1970), 222-234; R.M. Kingdon, ‘Social welfare in Calvin’s Geneva’, AHR, 76 (1971), 50-69; H. Scherpner, Theorie der Fürsorge (2e uitg., Göttingen, 1974). Zie ook G. Kouskoff, ‘Le reflet des préoccupations municipales dans le ‘De Republica emendanda’ de Fricius Modrevius, maire de Wolborz’, in Théorie et pratique politiques à la Renaissance (Parijs, 1977), pp. 61-74. Van de talrijke regionale en lokale monografieën moeten genoemd worden: voor Engeland: J. Pound, Poverty and Vagrancy in Tudor England (2e uitg., Londen, 1973), met een zeer nuttige bibliografie; P. Clark en P.A. Slack, eds., Crisis and Order in English Towns, 1500-1700 (Londen, 1972); A.L. Beier, ‘Vagrants and the social order in Elizabethan England’, PP, 64 (1974), 3-29. Voor Frankrijk: M. Fosseyeux, ‘Les premiers budgets municipaux d’assistance. La taxe des pauvres au XVIe siècle’, RHEF, 20 (1934), 407-432; N.Z. Davis, ‘Poor relief, humanism and heresy: the case of Lyon’, Studies in Medieval and Renaissance History, V (1968), 217-275, een prachtige studie. Voor Duitsland en Zwitserland: A.L. Richter, Die evangelische Kirchenordnungen des 16. Jahrhunderts (2 dln., Weimar, 1846), een belangrijke bronnenpublicatie, en O, Winckelmann, ‘Ueber die ältesten Armenordnungen der Reformationszeit, Historische Vierteljahrschrift (1914), 187-228, 361-400, een schat van feitenmateriaal. Voor Italië: B. Pullan, Rich and Poor in Renaissance Venice. The social institutions of a Catholic state to 1620 (Oxford, 1971), een voortreffelijke, gedetailleerde bespreking van de sociale politiek. Voor de Lage Landen; H. Soly, ‘Economische ontwikkeling en sociale politiek in Europa tijdens de overgang van middeleeuwen naar nieuwe tijd’, TG, 88 (1975), 584-597, met een zeer uitvoerige bibliografie. Zie ook R. Saint-Cyr Duplessis, ‘Charité municipale et autorité publique au XVIe siècle: l’exemple de Lille’, RN, 59 (1977), 193-220. Voor Schotland: R. Mirchison, ‘The making of the old Scottish poor law’, PP, 63 (1974), 58-93. Voor Spanje: P. Vilar, ‘Les primitifs espagnols de la pensée économique’, in Mélanges Marcel Bataillon (Parijs, 1962), pp. 261-294.
_______________ [28] Brenner, ‘Agrarian class structure’, pp. 61-64, 71-72. [29] Tawney, The Agrarian Problem, pp. 287-310 (op p. 307); zie ook J. Cornwall, Revolt of the Peasantry, 1549 (Londen, 1977). [30] A. Everitt, ‘Farm labourers’, AHEW, 406. [31] R. Gascon, ‘Immigration et croissance urbaine au XVIe siècle: l’exemple de Lyon (1529-1563)’, AESC, 25 (1970), 994-997. [32] K.H. Takahashi, ‘A contribution to the discussion’, in Hilton, ed., Transition, pp. 87-97. [33] Braudel, La Méditerranée, I, p. 399. [34] Jan van Houtte, aangehaald door J. Prinsen, ‘Armenzorg te Leiden in 1577’, Bijdragen en Mededelingen van het Historisch Genootschap te Utrecht, 26 (1905), 139-140. De andere citaten komen uit Chr. Hill, ‘Pottage for freeborn Englishmen: attitudes to wage-labour’, in Change and Continuity in Seventeenth-Century England (Londen, 1974), p. 220. Zie ook J.W. Muller en L. Scharpé, Spelen van Cornelis Everaert (Leiden, 1920), en Maschke, ‘Deutsche Städte’, p. 18. [35] Hoskins, The Age of Plunder, p. 29. [36] Cijfers ontleend aan ibid., pp. 31-36, 42-47; Le Roy Ladurie, Les paysans de Languedoc, pp. 240-243, 263- 280; Salomon, La campagne de Nouvelle Castille, pp. 261-266; de Vries, The Dutch Rural Economy, pp. 66-67; Blockmans en Provenier, ‘Armoede in de Nederlanden’, pp. 516-517; C.P. Clasen, Die Wiedertäufer im Herzogtum Württemberg und in benachbarten Herschaften (Stuttgart, 1965), pp. 204-210; M. Aymard en H. Bresc, ‘Nourritures en consommation en Sicile entre XIVe et XVIIIe siècle’, AESC, 30 (1975), 594-595. Heinrich Müller, aangehaald door Braudel, Civilisation matérielle er capitalisme, p. 141. [37] Aangehaald door Soly, ‘Economische ontwikkeling en sociale politiek’, p. 587. [38] Cijfers in de vorige paragraaf ontleend aan N.W. Posthumus, De geschiedenis van de Leidsche lakenindustrie (3 dln., Den Haag, 1908-1939),1, pp. 388-390; Pound, Poverty, p. 27 (Londen); Cipolla, Before the Industrial Revolution, p. 18 (Cremona); I. Bog, ‘Wachstumsprobleme der oberdeutschen Wirtschaft, 1540-1618’, in F. Lütge, ed., Wirtschaftliche und Soziale Probleme der gewerblichen Entwicklung im 15.-16. und 19. Jahrhundert (Stuttgart, 1968), p. 61 (Luzern); Gascon, Grand commerce, II, p. 798; G. Panel, Documents concernant les pauvres de Rouen (3 dln., Rouen en Parijs, 1917), I, pp. 17-18; Kamen, The Iron Century, pp. 388-389. De citaten komen uit Clark en Slack, eds., Crisis and Order, p. 17 en W.R.D. Jones, The Tudor Commonwealth, p. 129. [39] Aangehaald door E. Garin, ‘La cité idéale de la Renaissance italienne’, in Les Utopies à la Renaissance. Colloque international (Brussel en Parijs, 1963), p. 13. [40] Voor nadere informatie over de groeiende culturele kloof tussen rijk en arm: J. Delumeau, ‘Mobilité sociale: riches et pauvres à l’époque de la Renaissance’, in D. Roche en E. Labrousse, eds., Ordres et Classes. Colloque d’histoire sociale (Parijs en Den Haag, 1973), pp. 125-134: R. Chartier, ‘Les élites et les gueux. Quelques représentations (XVIe-XVIIe siècles)’, RHMC, 21 (1974), 376-388; A. Jouanna, Ordre social. Mythes et hiérarchies dans la Franse du XVIe siècle (Parijs, (1977), pp. 89-101; R. Muchembled, Culture populaire et culture des élites dans la France moderne, XVe-XVIIIe siècles (Parijs, 1978), pp. 190-217. De citaten komen uit J.H. Elliott, Imperial Spain, 1459-1716 (Harmondsworth, 1975 ed.), p. 311 (Cervantes); Everitt, ‘Farm labourers’, p. 441 (Norfolk armen); C. Hal, ‘The many-headed monster’, in Change and Continuity, pp. 187-188 (Thomas Deloney en Sir Fulke Greville); N.L. Williams, Sir Walter Ralegh (Londen, 1962), p. 139. [41] Cf. H. van der Wee, The Growth of the Antwerp Market and the European Economy, Fourteenth-Sixteenth Centuries (3 dln., Den Haag, 1963), II, pp. 150-153. [42] De citaten komen uit W.R.D. Jones, The Tudor Commonwealth, pp. 56, 108. [43] Cf. de scherpzinnige opmerkingen van A.N. Galpern, The Religions of the People in Sixteenth-Century Champagne (Cambridge, Mass., 1976), p. 103. [44] Voor een gedetailleerde analyse van de privé-liefdadigheid in de ‘lange zestiende eeuw’ zie W.K. Jordan, Philanthropy in England, 1480-1660 (Londen, 1959). Het verzuim van de auteur bij de interpretatie van zijn statistieken van liefdadige giften rekening te houden met de substantiële prijswijzigingen in deze periode is door een aantal historici gekritiseerd. Zie het recente artikel van W.G. Bittle en R. Todd Lane, ‘Inflation and philanthropy
Page 1 and 2:
Catharina Lis - Hugo Soly Armoede e
Page 3 and 4:
Inhoudsopgave Dankbetuiging Woord v
Page 5 and 6:
Dankbetuiging Geen enkele studie is
Page 7 and 8:
maakt immers niet duidelijk waarom
Page 9 and 10:
Een massa nieuwe en oude wetenschap
Page 11 and 12:
Feodaliteit, armoede en liefdadighe
Page 13 and 14:
twee karakteristieken: ‘Enerzijds
Page 15 and 16:
vrije boeren met evenveel grond’.
Page 17 and 18:
zouden de steden in de loop der vol
Page 19 and 20:
verantwoordelijk voor een specifiek
Page 21 and 22:
3. De vele facetten van de armoede
Page 23 and 24:
onderzocht welk dagloon aan de hove
Page 25 and 26:
per gezinslid, in 1340-46 nauwelijk
Page 27 and 28:
ledematen van het lichaam van Chris
Page 29 and 30:
tijdelijke opvangmogelijkheden opge
Page 31 and 32:
Er is een massa monografieën over
Page 33 and 34:
Crisis, sociale problemen en armenw
Page 35 and 36:
Daarbij dient opgemerkt dat zowel d
Page 37 and 38: verbeterden de levensvoorwaarden va
Page 39 and 40: urale nijverheid als een toenemende
Page 41 and 42: meesten onder hen weldra afhankelij
Page 43 and 44: Afb. 2 Koopkracht van de bouwvakker
Page 45 and 46: hoofdzakelijk ten koste der kleine
Page 47 and 48: Afb. 5 Procentuele verdeling van de
Page 49 and 50: het verval van de traditionele lake
Page 51 and 52: migreren maar bij hun werkgevers mo
Page 53 and 54: algemeen overzicht H. Neveux, ‘Le
Page 55 and 56: Economische expansie, verarming en
Page 57 and 58: fiscale basis maakte het de adel vr
Page 59 and 60: grondeigenaars bewerkstelligden imm
Page 61 and 62: dieren bezaten. De aanslag op de ge
Page 63 and 64: transformatie van de economie in de
Page 65 and 66: thuiswerkers maakte het onmogelijk
Page 67 and 68: dertig van de zestiende eeuw blijk
Page 69 and 70: In de loop van de verdere zestiende
Page 71 and 72: de wijzigingen in de dagelijkse lev
Page 73 and 74: degradatie van de kleine producente
Page 75 and 76: moesten besteden, had deze evolutie
Page 77 and 78: 4. De opkomst van de sociale politi
Page 79 and 80: en centrale overheden gewelddadig o
Page 81 and 82: Schotland (1535) en Spanje (1541) v
Page 83 and 84: De invoering van een gemene beurs b
Page 85 and 86: der lokale besturen hebben voorgeze
Page 87: armenzorg. De grote lijnen van deze
Page 91 and 92: Sociaaleconomische verschuivingen e
Page 93 and 94: fiscale belangen strekte tot agrari
Page 95 and 96: Tot op het einde van de zestiende e
Page 97 and 98: carrière als een onderontwikkeld g
Page 99 and 100: 3. Naar een proletariaat De zeventi
Page 101 and 102: Tabel 8 Afstand tussen plaats van h
Page 103 and 104: praktijken. ‘Goede’ calvinisten
Page 105 and 106: 4. De ‘Grote Opsluiting’: een e
Page 107 and 108: vrijheidsberoving en verplichte arb
Page 109 and 110: het de burgers op straf van boete n
Page 111 and 112: egering slaagde er in ieder geval i
Page 113 and 114: de strijd voor een gunstige handels
Page 115 and 116: 1650-1780 (Parijs, 1970), en de ver
Page 117 and 118: Economische groei, verpaupering en
Page 119 and 120: gemene gronden hadden, ontvingen en
Page 121 and 122: niet zozeer gericht op de bevorderi
Page 123 and 124: De concentratietendens, verbonden m
Page 125 and 126: op het einde van het ancien regime.
Page 127 and 128: inwoners hun brood uitsluitend met
Page 129 and 130: Osnabrück en het hele Teutoburger
Page 131 and 132: Deze voorbeelden bewijzen dat de ar
Page 133 and 134: eletten fulltime te werken. De onde
Page 135 and 136: innen de grenzen van hun commercië
Page 137 and 138: dezelfde soort van vicieuze cirkel
Page 139 and 140:
langzamerhand uitgeschakeld. De ste
Page 141 and 142:
trouwens opvallend dat de regeling
Page 143 and 144:
loop van de achttiende eeuw helemaa
Page 145 and 146:
Afb. 15 Gemiddelde daglonen, uitged
Page 147 and 148:
etwist. Te Elbeuf maakten de loonar
Page 149 and 150:
Tabel 9 De gesteunde behoeftigen al
Page 151 and 152:
ook hier in de loop van de achttien
Page 153 and 154:
Afb. 16 De daling van het gemiddeld
Page 155 and 156:
Melk 0,082 liter 5 2,7 3 3,8 Karnem
Page 157 and 158:
Vlees 1.210 2.730 700 1.585 Boter 1
Page 159 and 160:
herleid geworden. Vraag het in de h
Page 161 and 162:
vaak verafgelegen plaatsen seizoena
Page 163 and 164:
meerderheid. Zij werden opgehoopt i
Page 165 and 166:
te wekken. En het staat buiten kijf
Page 167 and 168:
Waarom duurde het dan tot 1782 voor
Page 169 and 170:
waarop steun wordt verleend aan de
Page 171 and 172:
etrof, stelde Taintenier voor alle
Page 173 and 174:
aalmoezen vormden de hoekstenen van
Page 175 and 176:
Frankrijk alles samengenomen slecht
Page 177 and 178:
arbeidsverdeling verhinderde. De
Page 179 and 180:
(Parijs, 1965); en bovenal Michel M
Page 181 and 182:
Revolution, 1780-1830’, EcHR, 2nd
Page 183 and 184:
(1972), 107-124. [101] Hufton, The
Page 185 and 186:
oerenstand, omdat de meeste kooplui
Page 187 and 188:
De keuters die in de dertiende eeuw
Page 189 and 190:
ouden van dagen, de zieken en de ge
Page 191 and 192:
Algemene bibliografie De meest omva
Page 193:
t.a.v. de armen, verklaart geen van
show all

Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?