Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa

etrof, stelde Taintenier voor alle bestaande fondsen in een aumône générale bijeen te brengen;
indien de inkomsten ontoereikend waren, dan moest een armentaks worden ingevoerd. De
auteur verklaarde ten slotte dat de tuchthuizen maar een nuttige functie konden vervullen als ze
uitsluitend werden voorbehouden aan onverbeterlijke bedelaars.
Vilain XIIII wijzigde dadelijk na lezing van Tainteniers tractaat zijn vroegere opvattingen inzake
armenzorg. In 1775 publiceerde hij een nieuwe Mémoire waarin hij op zijn beurt onderstreepte
dat alleen de ‘zware jongens’ in correctiehuizen mochten opgesloten worden en dat de ateliers
ondergebracht in deze laatste de bestaande privé-ondernemingen in geen geval mochten
benadelen. Bovendien onderschreef hij volkomen de these van zijn criticus betreffende de
voordelen van huiselijke bijstand.
Hetzelfde jaar gaf Taintenier een Supplément op zijn tractaat uit, waarin hij alle mogelijke
opwerpingen weerlegde en zijn argumenten nader uitwerkte. Hij schreef dat de armen alleen
nuttig konden tewerkgesteld worden als het economisch potentieel van het land ten volle werd
aangeboord. Daartoe was het noodzakelijk de ambachtelijke beperkingen op te heffen. Deze
laatste waren immers verantwoordelijk voor 1° het hoge loonniveau, waardoor de uitvoerhandel
der Zuidelijke Nederlanden werd benadeeld, 2° de massale werkloosheid, omdat vele arbeiders
geen toegang kregen tot de ambachten, en 3° de geringe toepassing van technologische
verbeteringen. Heel zijn uiteenzetting kwam dus neer op een pleidooi ten gunste van het vrije
ondernemersinitiatief. Taintenier zag duidelijk in dat een reorganisatie van de openbare
onderstand maar vruchten kon afwerpen als twee basisprincipes werden gecombineerd: strenge
controle op het arbeidsleger en soepele regulering van de arbeidsmarkt. Daarom moest de
bedelarij worden verboden, de steunverlening gecentraliseerd, de selectie der behoeftigen tot
het uiterste doorgevoerd en de onderstandstarieven zo laag mogelijk gehouden. Aldus konden
de doelstellingen van een ‘efficiënte’ sociale politiek, namelijk verruiming van het arbeidsaanbod
en maximale loondruk, worden bereikt zonder dat de openbare orde in gevaar werd gebracht.
Het is evident dat zo’n programma alleen haalbaar was in centra waar de nijverheid ruime
tewerkstellingsmogelijkheden bood. Wat baatte het de bedelarij te verbieden en de fondsen te
centraliseren als er met het arbeidsleger weinig of niets te beginnen was? In dat geval vreesden
de lokale autoriteiten terecht dat de invoering van het nieuwe systeem louter extra kosten zou
meebrengen en bovendien de precaire sociale rust zou verstoren, aangezien de paupers bij
gebrek aan voldoende industriële voorzieningen niet konden opgevangen worden. Het Brusselse
stadsbestuur wond er geen doekjes om: de creatie van een aumône générale, zo werd betoogd,
had geen zin, ‘omdat zich in deze stad weinig fabrieken bevinden, terwijl de bestaande
manufacturen... geen ateliers hebben die een groot aantal arbeiders te werk stellen’. In die
omstandigheden kon de voorgestelde reorganisatie geen ‘positieve’ effecten ressorteren.
Integendeel, duizenden paupers zouden een steunaanvraag indienen, terwijl ze vroeger,
weerhouden door schaamte, zelfs niet durfden bedelen en noodgedwongen op alles bezuinigden
om in de wintermaanden of in perioden van werkloosheid rond te komen. Dezelfde argumenten
werden in Mechelen naar voren gebracht. Ook daar weigerde de magistraat een aumône
générale te stichten, omdat de winstgevende tewerkstelling der armen uitgesloten was. Kortom,
steden waar controle niet met arbeidsregulering kon gepaard gaan, hadden er geen belang bij
Tainteniers programma in praktijk te brengen. Vandaar dat de centrale regering dienaangaande
geen algemene ordonnantie met dwingend karakter uitvaardigde.
Indien men nagaat op welke plaatsen de ideeën van Taintenier ingang vonden, dan blijkt dat ze