Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa

More documents

Recommendations

Info

Afkortingen ADH Annales de Démographie Historique (Parijs) AESC Annales. Economies. Sociétés, Civilisations (Parijs) AgHR Agricultural History Review (Reading) AHEW Joan Thirsk, ed., The Agrarian History of England and Wales, vol. IV (Cambridge, 1967) AHN Acta Historiae Neerlandicae (Groningen) AHR American Historical Review (Washington D.C.) AJS American Journal of Sociology (Chicago) AR Archiv für Reformationsgeschichte (Gütersloh) BTFG Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis (Brussel) CEHE The Cambridge Economic History of Europe EcHR The Economic History Review (Hertfordshire) ER Etudes Rurales (Parijs) FEHE The Fontana Economic History of Europe HESF F. Braudel en E. Labrousse, eds., Histoire économique et sociale de la France (Parijs) HFR G. Duby en A. Wallon, eds., Histoire de la France rurale (Parijs) HG Hansische Geschichtsblätter (Leipzig) HWJ History Workshop Journal (Londen) ICEH International Conference of Economic History IRSH International Review of Social History (Assen) JEH The Journal of Economic History (New York) JIH The Journal of Interdisciplinary History (Pittsburg) JPS The Journal of Peasant Studies (Londen) MA Le Moyen Age (Parijs) PP Past and Present (Oxford) RH Revue Historique (Parijs) RHEF Revue d’Histoire de l’Eglise de France (Parijs) RHES Revue d’Histoire Economique et Sociale (Parijs) RHMC Revue d’Histoire Moderne et Contemporaine (Parijs) RN Revue du Nord (Rijsel) SH Social History (Londen) SZG Schweizerische Zeitschrift für Geschichte (Genève) TG Tijdschrift voor Geschiedenis (Groningen) TRHS Transactions of the Royal Historical Society (Londen) TSG Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis (Amsterdam) VSWG Vierteljahrschrift für Social- und Wirtschaftsgeschichte (Wiesbaden) ZAA Zeitschrift für Agrargeschichte und Agrarsoziologie (Frankfurt am Main)
Algemene bibliografie De meest omvattende overzichten van de Europese economie in de middeleeuwen en de nieuwe tijd zijn The Cambridge Economic History of Europe, dln. I-VI (1952-1977), en The Fontana Economic History of Europe, dln. I-IV (1972-1975), die zeer bruikbare en uitvoerige bibliografieën bevatten. Van alle werken in één deel en geschreven door één auteur is C.M. Cipolla, Before the Industrial Revolution: European society and economy, 1000-1700 (Londen, 1976), de beste inleiding tot de wezenstrekken van pre-industrieel Europa. Maurice Dobb, Studies in the Development of Capitalism (Londen, 1946), hoewel enigszins verouderd, is nog steeds het briljantste essay over de feodaal-kapitalistische transitie. De controversiële interpretaties van de auteur hebben een waardevol debat uitgelokt onder marxistische historici: Rodney H. Hilton, ed., The Transition from Feudalism to Capitalism (Londen, 1976). Op het ogenblik dat wij dit boek schrijven is alleen het eerste deel van Fernand Braudels monumentale trilogie over Civilisation matérielle et capitalisme, XVe-X VIIIe siècle (Parijs, 1967; Engelse vertaling: Capitalism and Material Life, Londen, 1967) verschenen; voor een bondige synthese van zijn originele ideeën over dat thema leze men F. Braudel, Afterthoughts on Material Civilization and Capitalism (Baltimore, 1977). B.H. Slicher van Bath, De agrarische geschiedenis van West-Europa, 500-1850 (Utrecht- Antwerpen, 1962) geeft een uitstekend overzicht van de agrarische sector. Er is een enorme massa wetenschappelijke analyses betreffende hongercrisissen. Voor een samenvatting van recente bevindingen raadplege men Pierre Goubert, ‘Historical demography and the reinterpretation of early modern French history: a research review’, JIH, I (1970), 37-48. Een welsprekend voorstander van neomalthusiaanse modellen is Withelm Abel, Massenarmut und Hungerkrisen im vorindustriellen Europa. Versuch einer Synopsis (Hamburg en Berlijn, 1974). Voor een gedetailleerd verslag van de ‘eeuwenlange twee-fasen-beweging’ raadplege men E. Le Roy Ladurie, Les paysans de Languedoc (2 dln., Parijs, 1966), nu beschikbaar in een verkorte vertaling: The Peasants of Languedoc (Urbana, III. 1974). De zwakte van de traditionele verklaringen voor het patroon van economische ontwikkeling in de middeleeuwen en de nieuwe tijd werd onlangs aangetoond door Robert Brenner, ‘Agrarian class structure and economic development in pre-industrial Europe’, PP, 70 (1976), 30-75; zie ook het debat in PP, 78-85 (1978/9). De volgende economische geschiedenissen, beperkt tot bepaalde perioden, kunnen met vrucht geraadpleegd worden: N.J.G. Pounds, An Economic History of Medieval Europe (New York en Londen, 1974); G. Fourquin, Histoire économique de l’Occident médiéval (Parijs, 1969); R. Davis, The Rise of the Atlantic Economies (Londen, 1973); H. Kellenbenz, The Rise of the European Economy. An economic history of continental Europe from the fifteenth to the eighteenth century (Londen, 1976). Er zijn vele handboeken die de economische geschiedenis van afzonderlijke landen behandelen. Hier wordt slechts een selectie geboden. Voor Duitsland: H. Aubin en W. Zorn, eds., Handbuch der deutschen Wirtschafts- und Sozialgeschichte, I, Von den Frühzeit bis zum Ende des 18. Jahrhunderts (Stuttgart, 1971) H. Kellenbenz, Deutsche Wirtschaftsgeschichte, I, Von den Anfängen bis zum Ende des 18. Jahrhunderts (München, 1977); W. Abel, Geschichte der
Page 1 and 2:
Catharina Lis - Hugo Soly Armoede e
Page 3 and 4:
Inhoudsopgave Dankbetuiging Woord v
Page 5 and 6:
Dankbetuiging Geen enkele studie is
Page 7 and 8:
maakt immers niet duidelijk waarom
Page 9 and 10:
Een massa nieuwe en oude wetenschap
Page 11 and 12:
Feodaliteit, armoede en liefdadighe
Page 13 and 14:
twee karakteristieken: ‘Enerzijds
Page 15 and 16:
vrije boeren met evenveel grond’.
Page 17 and 18:
zouden de steden in de loop der vol
Page 19 and 20:
verantwoordelijk voor een specifiek
Page 21 and 22:
3. De vele facetten van de armoede
Page 23 and 24:
onderzocht welk dagloon aan de hove
Page 25 and 26:
per gezinslid, in 1340-46 nauwelijk
Page 27 and 28:
ledematen van het lichaam van Chris
Page 29 and 30:
tijdelijke opvangmogelijkheden opge
Page 31 and 32:
Er is een massa monografieën over
Page 33 and 34:
Crisis, sociale problemen en armenw
Page 35 and 36:
Daarbij dient opgemerkt dat zowel d
Page 37 and 38:
verbeterden de levensvoorwaarden va
Page 39 and 40:
urale nijverheid als een toenemende
Page 41 and 42:
meesten onder hen weldra afhankelij
Page 43 and 44:
Afb. 2 Koopkracht van de bouwvakker
Page 45 and 46:
hoofdzakelijk ten koste der kleine
Page 47 and 48:
Afb. 5 Procentuele verdeling van de
Page 49 and 50:
het verval van de traditionele lake
Page 51 and 52:
migreren maar bij hun werkgevers mo
Page 53 and 54:
algemeen overzicht H. Neveux, ‘Le
Page 55 and 56:
Economische expansie, verarming en
Page 57 and 58:
fiscale basis maakte het de adel vr
Page 59 and 60:
grondeigenaars bewerkstelligden imm
Page 61 and 62:
dieren bezaten. De aanslag op de ge
Page 63 and 64:
transformatie van de economie in de
Page 65 and 66:
thuiswerkers maakte het onmogelijk
Page 67 and 68:
dertig van de zestiende eeuw blijk
Page 69 and 70:
In de loop van de verdere zestiende
Page 71 and 72:
de wijzigingen in de dagelijkse lev
Page 73 and 74:
degradatie van de kleine producente
Page 75 and 76:
moesten besteden, had deze evolutie
Page 77 and 78:
4. De opkomst van de sociale politi
Page 79 and 80:
en centrale overheden gewelddadig o
Page 81 and 82:
Schotland (1535) en Spanje (1541) v
Page 83 and 84:
De invoering van een gemene beurs b
Page 85 and 86:
der lokale besturen hebben voorgeze
Page 87 and 88:
armenzorg. De grote lijnen van deze
Page 89 and 90:
_______________ [28] Brenner, ‘Ag
Page 91 and 92:
Sociaaleconomische verschuivingen e
Page 93 and 94:
fiscale belangen strekte tot agrari
Page 95 and 96:
Tot op het einde van de zestiende e
Page 97 and 98:
carrière als een onderontwikkeld g
Page 99 and 100:
3. Naar een proletariaat De zeventi
Page 101 and 102:
Tabel 8 Afstand tussen plaats van h
Page 103 and 104:
praktijken. ‘Goede’ calvinisten
Page 105 and 106:
4. De ‘Grote Opsluiting’: een e
Page 107 and 108:
vrijheidsberoving en verplichte arb
Page 109 and 110:
het de burgers op straf van boete n
Page 111 and 112:
egering slaagde er in ieder geval i
Page 113 and 114:
de strijd voor een gunstige handels
Page 115 and 116:
1650-1780 (Parijs, 1970), en de ver
Page 117 and 118:
Economische groei, verpaupering en
Page 119 and 120:
gemene gronden hadden, ontvingen en
Page 121 and 122:
niet zozeer gericht op de bevorderi
Page 123 and 124:
De concentratietendens, verbonden m
Page 125 and 126:
op het einde van het ancien regime.
Page 127 and 128:
inwoners hun brood uitsluitend met
Page 129 and 130:
Osnabrück en het hele Teutoburger
Page 131 and 132:
Deze voorbeelden bewijzen dat de ar
Page 133 and 134:
eletten fulltime te werken. De onde
Page 135 and 136:
innen de grenzen van hun commercië
Page 137 and 138:
dezelfde soort van vicieuze cirkel
Page 139 and 140: langzamerhand uitgeschakeld. De ste
Page 141 and 142: trouwens opvallend dat de regeling
Page 143 and 144: loop van de achttiende eeuw helemaa
Page 145 and 146: Afb. 15 Gemiddelde daglonen, uitged
Page 147 and 148: etwist. Te Elbeuf maakten de loonar
Page 149 and 150: Tabel 9 De gesteunde behoeftigen al
Page 151 and 152: ook hier in de loop van de achttien
Page 153 and 154: Afb. 16 De daling van het gemiddeld
Page 155 and 156: Melk 0,082 liter 5 2,7 3 3,8 Karnem
Page 157 and 158: Vlees 1.210 2.730 700 1.585 Boter 1
Page 159 and 160: herleid geworden. Vraag het in de h
Page 161 and 162: vaak verafgelegen plaatsen seizoena
Page 163 and 164: meerderheid. Zij werden opgehoopt i
Page 165 and 166: te wekken. En het staat buiten kijf
Page 167 and 168: Waarom duurde het dan tot 1782 voor
Page 169 and 170: waarop steun wordt verleend aan de
Page 171 and 172: etrof, stelde Taintenier voor alle
Page 173 and 174: aalmoezen vormden de hoekstenen van
Page 175 and 176: Frankrijk alles samengenomen slecht
Page 177 and 178: arbeidsverdeling verhinderde. De
Page 179 and 180: (Parijs, 1965); en bovenal Michel M
Page 181 and 182: Revolution, 1780-1830’, EcHR, 2nd
Page 183 and 184: (1972), 107-124. [101] Hufton, The
Page 185 and 186: oerenstand, omdat de meeste kooplui
Page 187 and 188: De keuters die in de dertiende eeuw
Page 189: ouden van dagen, de zieken en de ge
Page 193: t.a.v. de armen, verklaart geen van
show all

Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?