Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa

More documents

Recommendations

Info

De structurele afhankelijkheid en kwetsbaarheid van het groeiende proletariaat hebben de creatie van goed georganiseerde armenzorgsystemen nodig gemaakt. In alle Europese regio’s waar het kapitaal in de loop van de tijd de productiesfeer binnendrong, werd een sociale politiek tot stand gebracht met twee dominante functies: controle van de relatieve overbevolking en regulering van de arbeidsmarkt. De opkomst van kapitalistische productieverhoudingen vereiste de opbouw van openbare onderstandsmechanismen, die niet alleen toelieten het reserveleger onder controle te houden ten einde de politieke orde te waarborgen, maar die tevens de mogelijkheid boden de werkgevers op elk ogenblik voldoende goedkope loonarbeiders te bezorgen en aldus tegemoet te komen aan hun economische doelstellingen. Vandaar dat de armenzorg tijdens de feodaal-kapitalistische transitie evolueerde van een discontinu en vrij ongedifferentieerd hulpbetoon, hoofdzakelijk verstrekt onder de vorm van privé-liefdadigheid op vrijwillige basis, tot een continu en selectief systeem grotendeels gehanteerd door openbare instellingen, die vaak dwang uitoefenden om de nodige fondsen bijeen te brengen. Vanaf de zestiende eeuw werd de afwisseling van soepele en rigoureuze steunregelingen in toenemende mate bepaald door de wijzigende behoeften van de markt en de veranderlijke graad van sociale ‘stabiliteit’. Al naar gelang van de omstandigheden werd het accent nu eens op de arbeidsplicht gelegd, dan weer op de neutralisering der latente klassentegenstellingen. De uitbreiding van het pauperisme op zichzelf is nooit een voldoende voorwaarde geweest om de armenzorg te herzien of in stand te houden. De ‘mislukking’ van armenwetten in bepaalde periodes of gebieden valt steeds te verklaren door economische en politieke factoren. De middeleeuwse en vroegmoderne regeringen en lokale autoriteiten hadden geenszins de bedoeling de armoede uit de wereld te helpen. Zij beoogden slechts de handhaving van het maatschappelijk status-quo en de bevordering der productie. Het al of niet ‘adequaat’ karakter van hun sociale politiek moet vanuit dat restrictieve kader worden benaderd. Talrijke voorbeelden bewijzen de geldigheid van deze stellingen. De triomf van het handelskapitalisme ging gepaard met een brede beweging tot reorganisatie van de traditionele liefdadigheid. Engeland, het enige land dat getuige was van de doorbraak van het agrarisch kapitalisme was ook de enige Staat waar de nieuwe sociale politiek in de daaropvolgende eeuwen werd in stand gehouden en systematisch vervolmaakt. Nergens anders in het vroegmoderne Europa werd de mobiliteit der rurale bevolking door een algemene wet in de ‘juiste’ banen geleid. Op het continent bleven de meeste projecten tot hervorming van de armenzorg tijdens de economische recessie van 1630-1750 dode letter, met uitzondering van Frankrijk, waar een algemene golf van opstandige bewegingen tot de ‘Grote Opsluiting’ leidde. De uitbreiding van de gecentraliseerde productie in de eeuw na 1750 gaf opnieuw aanleiding tot een grondige herziening van de sociale politiek in de betrokken regio’s en centra. Nogmaals was het in Engeland, waar het ontluikend industrieel kapitalisme een nieuw tijdperk aankondigde, dat voor het eerst in de geschiedenis een ‘totaal’ systeem van openbare onderstand werd doorgevoerd. De redenering als zou de groeiende efficiëntie van de sociale politiek het resultaat geweest zijn van religieuze of morele beweegredenen gaat dus niet op. Wij betogen niet dat de zestiendeeeuwse hervormers en achttiende-eeuwse filosofen geen invloed hebben uitgeoefend op de armenzorg. In de meeste gevallen werden hun ideeën echter slechts in de praktijk omgezet wanneer ze in economische of politieke termen konden ‘vertaald’ worden, d.i. wanneer de drieeenheid liefdadigheid-controle-arbeidsregulering samenviel met de reële of vermeende belangen van de werkgevers en van de autoriteiten. Wat de privé-liefdadigheid betreft: de barmhartigheid van de elite beperkte zich haast uitsluitend tot de ‘fatsoenlijke armen’, namelijk de kinderen, de
ouden van dagen, de zieken en de gebrekkigen. De ellende der loonarbeiders werd zelden onderkend of werd toegeschreven aan luiheid en andere persoonlijke tekortkomingen. Tenslotte dient opgemerkt dat de kristallisering van een nieuwe arbeidersklasse is gepaard gegaan met pogingen vanwege de burgerij om haar waardensysteem aan de ‘arbeiders-armen’ op te dringen. Vandaar de nadruk die tijdens de Industriële Revolutie werd gelegd op de individuele mislukking en het disciplineren van de ‘bourgeois manqué’. De prediking van deugden zoals soberheid, spaarzaamheid, geduld en berusting was het middel bij uitstek om zich van de dociliteit der lagere klassen te verzekeren. Een netwerk van paternalistische initiatieven bevestigde en rechtvaardigde tegelijkertijd de fundamentele sociale ongelijkheid. Naarmate het kapitalisme zijn greep op de samenleving verstevigde, won dat aspect van de sociale politiek steeds meer aan belang.
Page 1 and 2:
Catharina Lis - Hugo Soly Armoede e
Page 3 and 4:
Inhoudsopgave Dankbetuiging Woord v
Page 5 and 6:
Dankbetuiging Geen enkele studie is
Page 7 and 8:
maakt immers niet duidelijk waarom
Page 9 and 10:
Een massa nieuwe en oude wetenschap
Page 11 and 12:
Feodaliteit, armoede en liefdadighe
Page 13 and 14:
twee karakteristieken: ‘Enerzijds
Page 15 and 16:
vrije boeren met evenveel grond’.
Page 17 and 18:
zouden de steden in de loop der vol
Page 19 and 20:
verantwoordelijk voor een specifiek
Page 21 and 22:
3. De vele facetten van de armoede
Page 23 and 24:
onderzocht welk dagloon aan de hove
Page 25 and 26:
per gezinslid, in 1340-46 nauwelijk
Page 27 and 28:
ledematen van het lichaam van Chris
Page 29 and 30:
tijdelijke opvangmogelijkheden opge
Page 31 and 32:
Er is een massa monografieën over
Page 33 and 34:
Crisis, sociale problemen en armenw
Page 35 and 36:
Daarbij dient opgemerkt dat zowel d
Page 37 and 38:
verbeterden de levensvoorwaarden va
Page 39 and 40:
urale nijverheid als een toenemende
Page 41 and 42:
meesten onder hen weldra afhankelij
Page 43 and 44:
Afb. 2 Koopkracht van de bouwvakker
Page 45 and 46:
hoofdzakelijk ten koste der kleine
Page 47 and 48:
Afb. 5 Procentuele verdeling van de
Page 49 and 50:
het verval van de traditionele lake
Page 51 and 52:
migreren maar bij hun werkgevers mo
Page 53 and 54:
algemeen overzicht H. Neveux, ‘Le
Page 55 and 56:
Economische expansie, verarming en
Page 57 and 58:
fiscale basis maakte het de adel vr
Page 59 and 60:
grondeigenaars bewerkstelligden imm
Page 61 and 62:
dieren bezaten. De aanslag op de ge
Page 63 and 64:
transformatie van de economie in de
Page 65 and 66:
thuiswerkers maakte het onmogelijk
Page 67 and 68:
dertig van de zestiende eeuw blijk
Page 69 and 70:
In de loop van de verdere zestiende
Page 71 and 72:
de wijzigingen in de dagelijkse lev
Page 73 and 74:
degradatie van de kleine producente
Page 75 and 76:
moesten besteden, had deze evolutie
Page 77 and 78:
4. De opkomst van de sociale politi
Page 79 and 80:
en centrale overheden gewelddadig o
Page 81 and 82:
Schotland (1535) en Spanje (1541) v
Page 83 and 84:
De invoering van een gemene beurs b
Page 85 and 86:
der lokale besturen hebben voorgeze
Page 87 and 88:
armenzorg. De grote lijnen van deze
Page 89 and 90:
_______________ [28] Brenner, ‘Ag
Page 91 and 92:
Sociaaleconomische verschuivingen e
Page 93 and 94:
fiscale belangen strekte tot agrari
Page 95 and 96:
Tot op het einde van de zestiende e
Page 97 and 98:
carrière als een onderontwikkeld g
Page 99 and 100:
3. Naar een proletariaat De zeventi
Page 101 and 102:
Tabel 8 Afstand tussen plaats van h
Page 103 and 104:
praktijken. ‘Goede’ calvinisten
Page 105 and 106:
4. De ‘Grote Opsluiting’: een e
Page 107 and 108:
vrijheidsberoving en verplichte arb
Page 109 and 110:
het de burgers op straf van boete n
Page 111 and 112:
egering slaagde er in ieder geval i
Page 113 and 114:
de strijd voor een gunstige handels
Page 115 and 116:
1650-1780 (Parijs, 1970), en de ver
Page 117 and 118:
Economische groei, verpaupering en
Page 119 and 120:
gemene gronden hadden, ontvingen en
Page 121 and 122:
niet zozeer gericht op de bevorderi
Page 123 and 124:
De concentratietendens, verbonden m
Page 125 and 126:
op het einde van het ancien regime.
Page 127 and 128:
inwoners hun brood uitsluitend met
Page 129 and 130:
Osnabrück en het hele Teutoburger
Page 131 and 132:
Deze voorbeelden bewijzen dat de ar
Page 133 and 134:
eletten fulltime te werken. De onde
Page 135 and 136:
innen de grenzen van hun commercië
Page 137 and 138: dezelfde soort van vicieuze cirkel
Page 139 and 140: langzamerhand uitgeschakeld. De ste
Page 141 and 142: trouwens opvallend dat de regeling
Page 143 and 144: loop van de achttiende eeuw helemaa
Page 145 and 146: Afb. 15 Gemiddelde daglonen, uitged
Page 147 and 148: etwist. Te Elbeuf maakten de loonar
Page 149 and 150: Tabel 9 De gesteunde behoeftigen al
Page 151 and 152: ook hier in de loop van de achttien
Page 153 and 154: Afb. 16 De daling van het gemiddeld
Page 155 and 156: Melk 0,082 liter 5 2,7 3 3,8 Karnem
Page 157 and 158: Vlees 1.210 2.730 700 1.585 Boter 1
Page 159 and 160: herleid geworden. Vraag het in de h
Page 161 and 162: vaak verafgelegen plaatsen seizoena
Page 163 and 164: meerderheid. Zij werden opgehoopt i
Page 165 and 166: te wekken. En het staat buiten kijf
Page 167 and 168: Waarom duurde het dan tot 1782 voor
Page 169 and 170: waarop steun wordt verleend aan de
Page 171 and 172: etrof, stelde Taintenier voor alle
Page 173 and 174: aalmoezen vormden de hoekstenen van
Page 175 and 176: Frankrijk alles samengenomen slecht
Page 177 and 178: arbeidsverdeling verhinderde. De
Page 179 and 180: (Parijs, 1965); en bovenal Michel M
Page 181 and 182: Revolution, 1780-1830’, EcHR, 2nd
Page 183 and 184: (1972), 107-124. [101] Hufton, The
Page 185 and 186: oerenstand, omdat de meeste kooplui
Page 187: De keuters die in de dertiende eeuw
Page 191 and 192: Algemene bibliografie De meest omva
Page 193: t.a.v. de armen, verklaart geen van
show all

Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?