Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

malların kullanımının teşvik edilmeye çalışıldığı bir dönemde İstanbul sosyetesinin
yadırganacak bir yaşam biçimi sürdüğünü vurgulamaktır. Ekonomi tarihi göz önünde
bulundurulduğunda bu eleştiri anlamlı hâle geliyor; 1929 yılının ekonomik krizinden
fazla etkilenmemek için 1930’lu yılların Türkiye’sinde geliştirilen “Yerli Mallar”
projesinin çeşitli yollarla yaygınlaştırılma çalışmalarına karşın, İstanbul sosyetesi, basın
tarafından olduğu kadar, Halide Edib’in Yolpalas Cinayeti’nde görüldüğü üzere, edebî
eserlere de konu olmuştur. Bu romanda sınırlı bir kesime hitap eden caz orkestraları ve
bu müzik eşliğinde yapılan dansların, Sonsuz Panayır’da ele alınan İstanbul’un eğlence
mekânlarında talep görmesiyle daha geniş bir kesime hitap ettiği görülür. Bu bölümün,
“Sonsuz Panayır’da İkinci Dünya Savaşı ve ‘Caz’” adlı ikinci alt bölümüne geçmeden
önce, Yolpalas Cinayeti’nin özellikle, 1930’lu yıllarda yaygınlaşan Amerikan
sinemasının gündelik hayatta görülen etkilerinin araştırılacağı olası bir çalışmada iyi bir
kaynak olduğunu belirtelim.
B. Sonsuz Panayır’da İkinci Dünya Savaşı ve “Caz”
Daha önce de belirtildiği gibi, Halide Edib’in bu tezde odaklanılan romanları bir
arada okunduğunda, yazarın İstanbul’un gündelik yaşamını ele alırken üzerinde durduğu
kültür ürünlerinin yaklaşık yirmi yıl içinde bağlamlarının nasıl değiştiği
izlenebilmektedir. Yolpalas Cinayeti’nde İstanbul sosyetesinin dinlediği ve dans ederek
eşlik ettiği, Beyoğlu’ndan evlerde verilen toplantılara getirilen “saksofonlu” cazbandlar
görülürken, Sonsuz Panayır’da daha da karmaşıklaşmış bir sınıfsal düzen içinde,
İstanbul’un eğlence mekânlarında birbirinden çok farklı özelliklere sahip karakterlerin
bir araya getirildiği, bu farklı tiplerin arasında “caz” müziği dolayısıyla bir ortaklık
sağlandığı görülür. Bundan başka, Halide Edib’in hemen her romanında görülen,
95