Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

“Amerika’dan gelen bu tesirlerin İstanbul’un bütün tabakalarına hatta köylerine
yayılması söz konusudur. Bütün moda ve davranışlarda daima yabancılardan gelenlerle
bizdekileri karşılaştıran Halide Edib, bu romanda da aynı metodu uygular. Bu yüzden
‘Rock and Roll’u dervişlerin raksına benzetir” (198). Sonsuz Panayır’da cazın, “atom
devri”nde İstanbul’daki karmaşanın ve gürültünün bir ifadesi olarak kullanıldığını
söylemiştik. Âkile Hanım Sokağı’nda “caz devri”nin devamlılığına rastlasak da,
“dönemin ruhunu yansıtan” asıl müzik ve dans türü rock’n roll’dur. Buna karşın, Halide
Edib’in rock’n roll için kullandığı, “dervişlerin raksı” benzetmesine ilk olarak Sonsuz
Panayır’da cazın betimlenmesinde rastlanır. Örneğin, Şaş-Bak Pavyonundaki caz
orkestrasının üyelerinden biri, “Hele şu trampete çalanın başı... İçinde makine varmış
gibi sağa sola, öne arkaya gidip geliyor. Giydir hırkayı, fesi, rüfaî tekkesinde
zikrederken vecde gelen bir dervişin hayaleti olabilir!” sözleriyle betimlenir (31-32).
Âkile Hanım Sokağı’nda ise, caz, rock’n roll ve yeni dansların sekülerleşmenin bir
eleştirisi olarak ortaya kondukları açıktır; Halide Edib, bu romanında rock’n roll müziği
eşliğinde yapılan dansları dinî ayinlere benzetir. Nermin’le Dick’in henüz “caz havaları”
eşliğinde dans edilen Emirgân kahvesinde rock’n roll’u alternatif bir dans türü olarak
sunmalarıyla kahvede bulunan çeşitli tiplerin zamanla bu performansa katılmaları şöyle
anlatılır:
Bütün kalabalıkta bir hareket hâsıl oldu. Kol kola, kalça kalçaya
bir Rüfaî âyini içindeymiş gibi sağa, sola; öne, arkaya bir sallantı başladı.
Hatta köşedeki ihtiyar bile ayakta. Bir kolunu, uykudaymış gibi, biraz
ötede oturan bir adamın omuzuna atmış, dudaklarından:
– Allah Allah sesleri geliyor. Evet, ondan başka da, bu ahenkli
sallantı içinde kendinden geçmiş görünen kalabalıkta birbirine dayanmış:
130