Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

Halide Edib’in Yolpalas Cinayeti ve Sonsuz Panayır’da İstanbul sosyetesini konu
olarak seçmesi ve bu sınıfa mensup kişilerin yaşam biçimlerini eleştirme sebeplerini,
1930’lu, 40’lı ve 50’li yılların Türkiye’sindeki ekonomik gelişmelerde bulmak mümkün.
Cumhuriyet’le birlikte değişen yaşam koşullarına uyum sağlanabilmesi için tüketimde
yabancı mallara yönelindiği görülür. 1930’dan başlayarak, nispeten bu sebeple
bozulduğu söylenebilecek ekonomik koşulların düzenlenmesi için hükümet yerli
malların kullanımını teşvik etmeye başlar. Bununla birlikte, Yolpalas Cinayeti’nde “Şişli
sosyetesi” olarak anılan, Sacide ve Yolpalas’taki konuklarının giyim kuşam, yeme içme
gibi tüketim alışkanlıklarının sıklıkla vurgulandığı görülür. Buna göre, Şişli sosyetesi,
davetlerde havyar ve şampanya, giyim kuşamda “Paris’ten gelen tuvaletler” (19) ve
“Amerika sosyetesi”nin yaşam biçimini takip edip, örnek alırlar: “Milyoner değil mi,
ister Amerikalı, ister İstanbullu olsun. Esvaplarının başkalığı, beklenilmeyen yerlerinde
görülen çiçek, fiyonk yahut tasnife sığmayan bir süs, elmaslarının kübik tarzı hep
“Domuz Kralı”nın [romanda “Amerika sosyetesi”ni temsil eden karakter] karısından
kopya ediliyordu” (22).
Dönemin ekonomik koşulları göz önünde bulundurulduğunda, romanda bu tür
özellikleriyle ele alınan İstanbul sosyetesinin bu derece eleştirilmesi daha da anlam
kazanır. 75 Yılda Değişen Yaşam Değişen İnsan’da yer alan “Giyim Kuşam Modaları”
adlı araştırmasında, Çağla Ormanlar, 1930’lu yıllarda tüketim artışına sebep olan
inkılâplarla birlikte değişen yaşam biçiminden ekonomik olarak olumsuz etkilenen
Türkiye’nin yerli mallara yönelerek bozulan dengeleri düzeltme çabasını şöyle özetler:
1930’lara gelindiğinde tüm Batı dünyasında olduğu gibi
Türkiye’de 1929 ekonomik krizinin etkileri görülüyordu. Buna rağmen
yeni yaşam biçimi ile birlikte artan tüketim, yabancı mallara yönelik
81