Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

yazar olarak Halide Edib’i incelerken, şehrin Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye
Cumhuriyeti içindeki merkezî konumuna da değinir: “Halide Edib Türkiye’nin tarihî,
siyasî çalkantılarının bizzat içinde bir aydındır. İstanbul ise ülkenin kalbi durumundadır.
Memlekette çağlar boyunca yapılan bütün sosyal değişikliklerin, 1919’a kadar yapılan
bütün siyasî değişikliklerin ilk yansıdığı yerdir. Yazarımızın kaderi de İstanbul’un bu
durumlarıyla paralel gider” (8).
Bir önceki bölümde de görüldüğü gibi, Halide Edib’in romanlarında İstanbul’un
gündelik hayatında gerçekleşen değişiklikler üzerinde durduğu, bunları “gerçekçi” bir
yaklaşımla ele aldığı pek çok eleştirmen tarafından gündeme getirilmiştir. Birkaçı
dışında, eleştirmenlerin çoğu bu genel yargıyı dile getirmek dışında, İstanbul’un
Osmanlı ve Cumhuriyetin “modernleşme” süreci içindeki merkezî konumundan ve
1924’le 1939 yılları arasında yurt dışında yaşadığı on beş yıl dışında, Halide Edib’in
yaşamında ve eserlerinde İstanbul’la kurduğu ilişkiden söz etmezler. Önceki bölümde
genel hatlarıyla değinilen çalışmalar ve eleştirmenler içinde, Muzaffer Uyguner, Halide
Edip Adıvar: Yaşamı Sanatı Yapıtlarından Seçmeler adlı çalışmasında yazarın
romanlarında anlatı mekânı olarak çoğunlukla İstanbul’u seçmesi üzerinde durur:
“Romanlarının çoğunda İstanbul ve insanların İstanbul’daki yaşamları ele alınmıştır”
(40). Yazar, Sinekli Bakkal, Yolpalas Cinayeti, Döner Ayna ve Âkile Hanım Sokağı’nın
“toplumsal” yanları ağır basan romanlar olduklarını, Sonsuz Panayır ile Hayat
Parçaları’nın ise, belirli kişileri işlemekten çok toplumsal konuları işleyen romanlar
olarak değerlendirilmeleri gerekliliğinden söz eder (42).
Adı geçen çalışmasında, Bekiroğlu da yazarın romanlarında anlatı mekânının
genellikle İstanbul olduğunu belirtirken, Yolpalas Cinayeti, Sonsuz Panayır ve Âkile
Hanım Sokağı’nı da içeren son dönem romanlarında, şehrin ele alınış biçimi üzerinde
19