Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

konuşuşları, onları Karagümrük’e pek yabancı yapmıştı” (18). Halide Edib, Sacide ve
ailesinde olduğu gibi, “sıçrayarak” veya kolay yoldan sınıf atlayanları, romanlarının
hemen hepsinde karikatürize ederek betimler. Sacide gibi cahil ve görgüsüz sosyete
mensuplarının medeniyeti zenginlikle bağdaştırdıklarını vurgulayan yazar, Yolpalas
Cinayeti’nden itibaren yazdığı romanlarında İstanbul modasını belirleyen değerlerin
Fransa ve İngiltere’den değil, Amerika’dan ithal edildiklerini de vurgular.
1936 yılı gerçekten de Fransa ve İngiltere’den veya Avrupa’dan çok, İstanbul’un
“görünen yüzü”nde etkileri görülmeye başlanan Amerika’nın birtakım kültürel
değerlerinin ithal edilmeye başlandığı yıllardandır. 29 Ekim 1933 tarihinde “Onuncu Yıl
Nutku”nda “Millî kültürümüzü muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkaracağız” diyen
Mustafa Kemal Atatürk, “Bunun için bizce zaman ölçüsü geçmiş asırların gevşetici[...]
zihniyetine göre değil, asrımızın sür’at ve hareket mefhumuna göre düşünülmelidir.
Geçen zamana nisbetle, daha çok çalışacağız. Daha az zamanda, daha büyük işler
başaracağız” (Aktaran Balabanlılar 59) diyerek Osmanlı İmparatorluğu’yla Cumhuriyet
ideolojisi arasındaki en temel farka bir kez daha dikkat çekmiş olur: Hız. Sözü edilen
“hız”, bu tezde araştırma konumuzun temelini oluşturan, Halide Edib’in romanlarında
ele aldığı, dönemin popüler müzik ve dans türlerindeki değişimde de izlenebilmektedir.
Buna, 1926 yılında Alaturka müziği eğitiminin yasaklanması, 20’li yıllarda Amerika’da
“moda” olan caz müziğinin İstanbul’da iç ve dış mekânlarda dinlenmesi, Cemal Reşit
Rey başta olmak üzere, Batı’nın çoksesli müziğiyle alaturka müziğe “hareket” ve
“heyecan” katma çabaları, 1936 yılından itibaren halk müziğini yaygınlaştırma
çalışmaları, genel hatlarıyla belirlenemeyecek kadar çok ve büyük bir hızla “değişen”
müzik anlayışı iyi bir örnektir.
80