Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

[...] sinemalarda ‘filme ilaveten’, savaştan ve dünyadan görüntülerle ‘dünyada geçen
hafta’ oynatılırdı” (23). Dönemin eğlence mekânları arasında önemli ve oldukça yaygın
olduğu söylenebilecek sinemaya da yansıyan İkinci Dünya Savaşı’nın bu sanat dalına
eklemlenmesinin İstanbul’un gündelik hayatında diğer eğlence mekânlarına talebin
artmasına neden olduğu düşünülebilir. Gazinolar, pavyonlar ve restoranlar gibi
İstanbul’un diğer eğlence mekânlarına talebin ne derece olduğu, bu açıdan önemli bir
araştırma konusudur. Sonsuz Panayır’dan ve bu bölümde yararlanılacak olan, İstanbul’la
ilgili anıların anlatıldığı birkaç anı kitabından yola çıkıldığında, 1940’lı yıllarda
İstanbul’da bulunan belli başlı birkaç gazino ve pavyona talebin artışında “hacıağalar”
ve “savaş zenginleri”nin payının büyük olduğu anlaşılıyor. Dolayısıyla, caz
orkestralarının icra ettiği müziğin savaş sonrasının İstanbul yaşantısındaki “karmaşa”ya
tekabül ettiğini göstermek isteyen yazarın, bu romanında ele aldığı Taksim ve Maksim
Gazinoları’nda görülen bu tipleri nasıl bir bağlamda ele aldığı da irdelenmelidir.
Halide Edib’in Sonsuz Panayır’da bu tür eğlence yerlerine yönelik eleştirisinin
tek tip olduğu, eleştirisinin temelinde her zaman için bu mekânlardaki “gürültü” ve
“karmaşa”nın, “atom bombası”yla ilişkilendirilerek, vurgulandığı görülür. Sözü edilen
“gürültü” ve “karmaşa” da caz orkestralarının icra ettikleri müzikle ilişkilendirilir.
Romanda “dönemin ruhunu yansıtan” bir müzik türü olarak simgeleştirilen caz
müziğinin, toplumsal tarih çalışmalarına yansıyan yönleriyle bu romanda nasıl
kurgulandığı araştırıldığında, kurmaca bir tür olan romanla bu çalışmalar arasında bir
koşutluk olduğu ortaya çıkmaktadır.
Yukarıda verilen özetinden de anlaşılabileceği üzere Sonsuz Panayır, olay
örgüsünün bir çok aksamaya uğradığı, özellikle 1940’lı yılların İstanbul’unun, dönemin
değişik insan tiplerinin ve onların düşüncelerinin bir arada ele alındığı bir romandır.
105