Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

Yazar, Sonsuz Panayır’da cazın “dönemin ruhu”nu yansıttığı üzerinde ısrarla vurgu
yapar. Caz müziği üzerine yapılan çalışmaların hemen hepsinde bu durumdan bahsedilir.
Bunlardan biri, Türkiye’de cazın tarihini dikkate almasa da Göksoy’un Eleştirel Caz
Tarihi adlı çalışmasındaki şu sözleridir: “Caz müziği 1920’lerin insanının taleplerine
cevap verebilen bir tarzdı. Zaten Caz’ın ortaya çıkış nedenlerinden biri de insanların
neşeli, cinsellik kokan yeni bir müzik biçimine olan gereksinimleriydi. [...] Caz müziği,
her sanat dalında olduğu gibi, esas olarak gereksinimler sonucu ortaya çıkmıştır” (27-
28). “Yolpalas Cinayeti’nde ‘Saksofonlu Cazbandlar” adlı bölümde, “caz” olarak anılan
müzik türünün, her tür alafranga müziğine verilen genel ad olduğundan söz ederken
yararlandığımız Gökhan Akçura’nın bu konu üzerine yaptığı araştırmalara bu bölümde
de başvurulacaktır. Akçura’nın bu çalışmasının öne çıkan niteliklerinden biri de, caz
orkestraları ve icra ettikleri müzik hakkında 1930’lu, 40’lı ve 50’li yıllarda çeşitli dergi
ve gazetelerde yazılmış yazıları bir araya getirmiş olmasıdır. Türkiye’de caz tarihi
üzerine yapılan az sayıda çalışmadan bir diğeri de Cumhuriyet’in Sesleri adlı derlemede
yer alan, Murat Meriç’in “Türkiye’de Caz: Bir Uzun Serüven” adlı araştırmasıdır.
Ivır Zıvır Tarihi-II: Gramofon Çağı adlı sözü edilen çalışmasının “Türkiye’de
Caz Öncesi Caz” bölümünde, Akçura’nın İstanbul’un eğlence hayatında bir zamanlar
moda olan cazbandlar hakkında aktardıkları içinde Refik Halid Karay’ın “Caz Faslı” adlı
yazısında söyledikleri, Halide Edib’in bu eğlence anlayışını eleştirme biçimine
benzerliği açısından önemlidir:
Yirmi ayak merdivenle bir aydınlık bodruma girdik. Meşhur zenci
musikisi burada çalınıyordu. O ne çan çan, o ne zırıltı, o ne zımbırtı idi...
Herifin biri var kuvvetiyle sahan kapaklarını vuruyor, diğer birisi kalın
telli bir aletin üzerinden bütün hiddetile, kudurmuş gibi tırnak geçiriyor
106