Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

kitabında bulunmayacak pek çok ayrıntı içerir. Yazarın geçmişe bakışının genel hatları
belirlenecek olursa, hemen her zaman için “nostaljik” olduğu söylenebilir; romanlarında,
yitirilen değerlerin yerlerinin ne gibi öğelerle doldurulduğunu okurlarına göstermek
ister. Nazan Bekiroğlu da yazarın bu bakış açısı üzerinde durmuş, Halide Edib’in
romanlarında eleştirdiği öğelere çözüm olarak hep bir “sentez” önerisi sunduğunu
belirtmiştir. Bekiroğlu, bu bağlamda, yazarın romanlarında ağırlık verdiği mekânlar
hakkındaki görüşlerini şöyle özetler:
Halide Edib’in mekân fikriyle de insanın ihtiyaçlarına tam cevap
veremeyen ve çağın gerisinde kalmış eski tarz yapılar gibi fazla
modernist ve anlamsız biçimde abartılı bir yenilik taşıyan, gösteriş ve
süse boğulmuş yeni tarz mekânları da tasvip etmediği, yine bir sentez
fikrini savunduğu farkedilir. Bu; estetik ve gelenek bakımından eskiye,
rahatlık ve sadelik bakımından da yeniye bağlanabilecek bi[r] mekân
anlayışı olarak özetlenebilir. (58)
Dünya Kenti İstanbul adlı çalışmada yer alan “Cumhuriyet Dönemi İstanbul’u” adlı
yazısında, Atilla Yücel’in sözleriyle, “İstanbul edebiyatı [...] 30’lu, 40’lı yıllarda günlük
hayatın ve görkemini yitirmiş ama sadeliğini sürdüren kent mekânlarının olağanlığına,
biraz da giderek yoğunlaşan geçmiş özlemiyle yüklü mistik imgelere dönüşmüştü”
(192). Halide Edib de, bu sebeple çoğunlukla yeni nesile ve kültürel değerlere eleştirel
bir biçimde yaklaşmıştır. Dolayısıyla, romanları, anıları veya tarih çalışmaları, dönemin
kültür yapısına kaynaklık ettikleri düşüncesiyle ele alındığında, bu eleştirel yaklaşımının
her zaman için göz önünde bulundurulması gerekir.
“Giriş” bölümünde Halide Edib’in eserleri üzerine yapılan çalışmalardan
örnekler gösterilmişti. Bu eleştirmenlerin Halide Edib’in “son dönem” romanlarına
67