Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

Halide Edib’in Sonsuz Panayır ve Âkile Hanım Sokağı başta olmak üzere, oldukça farklı
bir biçimde de olsa, erken dönem romanlarında da müziği veya müzik etrafında dönen,
dönemin gündemdeki tartışma konularını ele almasından yola çıkıldığında, müziği bir
ülkenin siyasal, toplumsal ve kültürel özelliklerini yansıtan önemli bir araç olarak
gördüğü anlaşılıyor. Sonsuz Panayır’da İkinci Dünya Savaşı sonrası İstanbul’unun
gündelik hayatında görülen değişimi simgeleyen temel kültür ürünü caz müziği ve
danstır. Bir sonraki bölümde incelenecek olan Âkile Hanım Sokağı’nda yansıtılan yaşam
biçimleri ise “rock’n roll” ile ilişkilendirilir. Son romanı Hayat Parçaları’nda
çoğunlukla birbirinden bağımsız olarak da okunabilecek bölümlerde anlatılan farklı
yaşam biçimleri arasındaki bağın belli bir türkü ile kurulması ise yazarın bu konudaki
bilinçli seçimini ortaya koyacak niteliktedir. Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren,
çağdaşlaşma projesi dahilinde gerçekleştirilen inkılâplarda belli başlı kültür ürünleri
zaten ister istemez belli değerlerle ilişkilendirilmiş, başka bir deyişle, birer simge olarak
ortaya konmuştur. Halide Edib gibi, bunun farkında olan aydınlar yazdıkları yazılarda,
anılarında, romanlarda ve hikâyelerinde Cumhuriyet’le birlikte gündelik hayatta beliren
değişimleri bu simgeler üzerinden işlemişlerdir. Halide Edib’i diğerlerinden ayıran temel
özellik romanlarında bu kültür simgelerini hep müzikle ilişkilendirerek ele almasıdır.
Doğu ve Batı Meselesi’nde Enginün’ün Sonsuz Panayır’ı şu sözlerle
tanıtmasından, bu romanın ilk yayımlandığı yıllarda oldukça popüler olduğu anlaşılıyor:
“Halide Edib’in 1946 da Cumhuriyet gazetesinde tefrika edilerek aynı yıl içinde dört
baskısı birden yapılan bu romanı, yer yer müstakil makaleler hüviyetini taşıyan sosyal
bir romandır” (312). Halide Edib’in romanlarıyla makaleleri arasında, üslûp, biçim ve
ele aldığı konular açısından bir süreklilik olduğu daha önce belirtilmişti. Sonsuz Panayır
ve Âkile Hanım Sokağı’nda, bu sürekliliğin izlenmesi veya bu romanların “makaleler
97