Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

– Emin olun, bugün makinenin hâkim olduğu Amerika’da dine doğru
âdeta isteri halini alan temayül, bu içimizin kofluğundan kurtulmak için
bir yol aradığımızı ispat eder.
Biraz kısık ve ihtiyar bir ses birdenbire söze karıştı. Hırka-i Şerif
[romanda öne çıkan dindar karakter] gelmiş, ayaktaki grubun
münakaşasını dinliyordu:
– Ben de Profesör’ün sözlerine hak veriyorum. Bugün Emirgân’da idim.
Orada çalınan bir Amerikan havası bugünkü hayatımızı tamamen ifade
ediyordu.
– “Salla ve Yuvarla” mı?
– Adı nedir bilmiyorum. İnsanın içinde bir cezbe yaratıyordu. Rüfaîlik’in
ruhunu Amerika ihya etmiş. Belki bizim kapadığımız tariklerin hepsi
Amerika’da açılacaktır. (127-28)
Cumhuriyet’in ilk yıllarında, Tekelioğlu’nun adı geçen yazısında belirttiği üzere, “siyasi
nedenlerle kararlaştırılmış da olsa, 1925’de yürürlüğe giren tekke ve zaviyelerin
kapatılmasına ilişkin yasa, geleneksel dinsel müzikte çok özgün bir yere sahip tekke
müziği pratiğinin kaybolmasına yol aç[mıştır]” (147). Halide Edib, İkinci Dünya Savaşı
sonrasını anlatı zamanı olarak belirlediği Sonsuz Panayır ve Âkile Hanım Sokağı’nda
sekülerleşmenin etkisiyle sarsıldığını düşündüğü dinî değerlerin yerlerinin Amerika’dan
ithal edilen ve “bir tür cezbe”ye delalet ettiğini belirttiği eğlence anlayışlarıyla
karşılandığını ortaya koymak ister. Alıntılanan bu diyalogda görüldüğü gibi, yazar İkinci
Dünya Savaşı sonrasında kültür alanında görülen değişiklikleri sadece İstanbul’un
gündelik hayatıyla sınırlamaz; bu değişimin evrenselliğini vurgular.
136