Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

çalışmalarından söz ettiğimiz eleştirmenlerden farklı olarak, Halide Edib’in yazarlık
hayatında gerçekçiliğin temellerinin romanlarından önce hikâyeciliğinde atıldığına
dikkat çekmesi (175), yazarın romanlarının “gerçekçiliği”ne ilişkin ileri sürülen görüşler
içinde anılabilir.
Halide Edib’in romanlarının “gerçekçi” olduğu, sözü edilen eleştirmenlerce öne
sürülürken, aynı zamanda “toplumsal” konuları ele aldığı da söylenmiştir. Bu iki yargıyı
birbirinden kesin çizgilerle ayırmak pek mümkün değildir, çünkü adı geçen
eleştirmenlerin hiçbiri bu kavramların olası göndermelerini, varsa farklılıklarının altını
çizmemişler, hangi bağlamda kullandıklarını belirtmemişlerdir. Buna karşın, yazarın
eserleri üzerine yapılan çalışmaları gruplandırmak için çoğunlukla “gerçekçi”
kavramının yerine “toplumsal”ın kullanıldığı yargıları bir arada sunmakta fayda var.
Buna göre, adı geçen çalışmasında, Uyguner, yazarın romanlarının geçirdiği değişimi
Kudret’in tespitlerine benzer bir biçimde şöyle ifade eder: “Halide Edip’in
romanlarındaki konular, kişiselden toplumsala doğru bir gelişme gösterir” (41). Yazar,
Sinekli Bakkal, Yolpalas Cinayeti, Döner Ayna ve Âkile Hanım Sokağı’nın “toplumsal
yanları ağır basan” romanlar olduklarını, Sonsuz Panayır ile Hayat Parçaları’nın ise,
“belirli kişileri işlemekten çok toplumsal konuları işleyen romanlar olarak”
değerlendirilmeleri gerektiğine dikkat çeker (41-42).
Şükran Kurdakul, Çağdaş Türk Edebiyatı: Meşrutiyet Dönemi’nde “Halide
Edib’in romanlarının—değişik dönemlerinde kişiliğini etkileyen—bireysel ve toplumsal
olaylara bağlı konular çevresinde geliştiğini söyleyebiliriz” der (321). Kurdakul,
çalışmaları üzerinde durulan diğer eleştirmenler gibi, Halide Edib’in romanlarını üç ayrı
gruba ayırır ve romancılığında görülen değişimin hayatında yaşadığı değişimlerle eş
zamanlı olarak geliştiğini belirtir: “Kurtuluş Savaşı yıllarına değin romanlarında kadın-
10