Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

dönemlerin modası, büyük şehirlerdeki salonlarda düzenlenen alaturka konserlerine
gitmekti. Münir Nurettin Selçuk, Safiye Ayla, Müzeyyen Senar, Hamiyet Yüceses gibi
isimler, sadece bu salonlarda değil gazinolarda da dinleyenlerine ulaşıyordu” (195).
Romanlarında ele aldığı tarihsel dönem içindeki sanat akımları ve bilhassa talep gören
müzik türleri üzerinde duran Halide Edib’in Yolpalas Cinayeti’nde olduğu kadar Sonsuz
Panayır’da da, müzik tarihi üzerine yapılan çalışmalardan edindiğimiz bilgilere aykırı
bir biçimde, özellikle “saksofonlu cazband”lar 1 üzerinde duruyor olması, bu kültür
ürününü bir simge olarak kullandığı savımızı destekleyecek niteliktedir. Buna karşın,
aynı yazıda, Meriç, aynı yıllarda “daha farklı mekânlarda dinlenen bir başka tür”ün caz
olduğunu belirtir ve şöyle devam eder: “O yıllarda sadece Türkiyeli müzisyenleri değil
yurtdışından gelen önemli caz ustalarını da canlı dinlemek mümkün oluyordu. Caz,
radyoda da önemli bir yere sahipti. Özellikle Erdem Buri’nin yaptığı programlar, cazın
Türkiye’de yaygınlaşmasını sağladı” (195). Bu söyledikleriyle Meriç, “asrîleşmek”
amacıyla gerçekleşen inkılâplar sonucunda İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük
şehirlerde dinlenen müzik türleri arasındaki farklılıklar yoluyla yaşanan kültür
karmaşasına dikkat çekmiş olur.
Halide Edib, Yolpalas Cinayeti ve Sonsuz Panayır başta olmak üzere,
romanlarına konu olarak İstanbul sosyetesini seçer. Günümüzde toplumsal tarih
çalışmalarında “sosyete”nin fazla yeri yoktur. Bu durum, Yolpalas Cinayeti’nin
Sacide’sinin evinde bir caz orkestrası eşliğinde verdiği partinin gerçeklikle ne derece
örtüştüğünü anlamak açısından araştırmayı oldukça zorlaştırmaktadır. Fakat, az da olsa
1 Bkz. Ekler, Resim 5. Ali Özdamar’ın “Beyoğlu turumuzun en şaşırtıcı görüntülerinden biri çıkıyor
karşımıza: Bir genç kızla üç erkeğin oluşturduğu, amerikanvari bir cazbant! Biraz gecikmiş olarak
1920’leri yaşıyormuş gibi görünen Beyoğlu’nda, bu kez 1930’lara ait, o yılların çağdaşı bir görüntüyle
karşılaşıyoruz. Genç kızın, görmediğimiz dinleyicilere seslenmek üzere ağzına dayamış olduğu megafon
bile, bu çağdaşlık duygusunu eksiltemiyor. Beyoğlu’nda, küçük küçük Amerikan esintileri hissediliyor”
(74) sözleriyle sunduğu bu fotoğrafta “yerli” ve üstelik “saksofonlu” bir cazband ile karşı karşıyayız.
90