Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

Sevinç Tevs, üç ay İstanbul’da Taksim Belediye Gazinosu’nda sahneye
çıkar. [...] Hem radyoda hem de konserlerde caz standartlarının yanı sıra,
Nideyim Sahn-ı Çemen gibi sanat müziği klasiklerini ve kimi türküleri
seslendirmesi bu ilginin en büyük nedenlerindendir. (162)
Yolpalas Cinayeti’nde sözü edilmeyen alaturka müziğin Sonsuz Panayır’da
“moda” olduğundan, “[S]on zamanlarda alaturka musiki [...] moda oluvermişti”
sözleriyle bahsedilir (12-13). Toplumsal tarih, kültür tarihi veya Türkiye’de müzik tarihi
üzerine yapılan çalışmalara bakıldığında, inkılâpların da etkisiyle belli bir ölçüde
değişime uğramış olan alaturka müziğin 1940’lı yıllarda tekrar “popüler” olduğu
anlaşılıyor. Halide Edib’in Sonsuz Panayır’da alaturka müziğin yeniden moda olmasına
değinmesi yanında, Maksim ve Taksim Gazinoları başta olmak üzere, İstanbul’un
eğlence mekânlarına odaklanmasına koşut olarak caz müziğini ele alması bu kültür
ürününü bir simge olarak kullandığı yönündeki savımızı destekleyecek niteliktedir.
Romanda cazın, her biri birer gözlemci olarak sunulan karakterler tarafından nasıl
alımlandığının anlatıldığı bölümler, Halide Edib’in bu kültür ürününe ne gibi simgesel
göndermeler yüklediğini açığa vurmaktadır. İkinci Dünya Savaşı’nın üç gün içinde
Japonya’da binlerce insanın ölümüne sebep olan atom bombalarıyla son bulması ile
cazın yazara göre ifade ettiği “gümbürtü” ve “karmaşa” ilişkilendirilir. Romanda,
savaşın sona erdiği yıllarda İstanbul’da gündelik hayat, “Hiç şüphe yok ki, bu harp, bir
sürü zulüm, gadir, akla gelmiyen reziletler doğurdu ve doğuracaktır” sözleriyle anlatılır
(74). 1940’lı yıllarda İstanbul’un gündelik hayatında görülen değişimi bu yılları içeren
anı kitaplarından takip ettiğimizde, Sonsuz Panayır’da gazinolarla birlikte caz müziğiyle
ilişkilendirilen “hacıağa”lar ve “harp zenginleri”nin o yıllarda Halide Edib’in çizdiği
117