Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

Yazarın anıları, hikâyeleri ve romanları bir arada okunduğunda, İstanbul’u anlatı mekânı
olarak seçmesindeki sürekliliğin fark edilmesi yanında, bu şehri, Uğurcan’ın da belirttiği
üzere, alımlama biçiminde farklılıklar belirir. Bu tezde ele alınacak olan Yolpalas
Cinayeti, Sonsuz Panayır ve Âkile Hanım Sokağı’nda, Türkiye’nin geçirdiği siyasal,
ekonomik ve toplumsal dönüşümlerin İstanbul’un gündelik hayatını nasıl etkilediği
üzerinde durduğu görülür. Uğurcan, adı geçen yazısının amacını belirtirken, yazarın
İstanbul’un “hemşehrisi” olmasıyla ilgili macerasını anlattıktan sonra edebî-fikrî
eserlerine şehri fon yapması üzerinde duracağını söyler (8). Uğurcan’ın burada yazarın
eserlerine İstanbul’u “fon” yapmasından söz etmesine karşın, bu tezde tartışılacağı
üzere, Halide Edib, özellikle bu üç romanında, İstanbul’u “fon” olarak kullanmanın
ötesinde, şehri romanlarının ana konusu ve sorunsalı olarak ele alır.
Uğurcan, bu yazının “Bir İstanbul Kızının Hikâyesi” adlı ilk bölümünde Mor
Salkımlı Ev’den ve yazarın çeşitli düz yazılarından yola çıkarak Halide Edib’in
çocukluğundan ölümüne kadar İstanbul’da yaşadığı hayatı kısaca anlatır. Anılarının ilk
bölümünü oluşturan Mor Salkımlı Ev’den yola çıkan Uğurcan, yazarın Beşiktaş’la
Ihlamur arasında “mor salkımlı ev” dediği bir konakta büyüdüğünden ve genelde aile içi
meselelerden dolayı çok sık ev, ve dolayısıyla semt değiştirdiğinden söz eder. Buna
göre, Halide Edib, yaşamının çocukluğundan yetişkinlik dönemine ve 31 Mart
olaylarında İstanbul’dan ilk ayrıldığı yıllara kadar, sırasıyla şu semtlerde yaşamıştır:
Beşiktaş, Ihlamur, Teşvikiye, Yıldız, Üsküdar, Beyoğlu, Büyükada ve Fatih (8). Bu
tezde incelenecek üç romanda, İstanbul’un Beyoğlu başta olmak üzere, Teşvikiye,
Beşiktaş, Fatih, Şişli, Sirekci, Aksaray, Topağacı, Lâleli, Bakırköy, Yeşilköy, Boğaziçi,
Bebek, Nişantaşı, Beyazıd Meydanı ve Emirgân gibi pek çok semtinden bahsedilir.
22