Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

[C]umhuriyet kurulduktan sonra egemenliğin sahibi ve simgesi olan
Osmanlı hanedanının bırakmış olduğu boşluğu Türkiye Büyük Millet
Meclisi’nin doldurabilmesi için, ülkenin önde gelen kalbur üstü
aydınlarını bu yeni siyasi çatı altında toplamak zorunlu idi. Cumhuriyetin
bir aydınlar yönetimi olduğuna inanan Mustafa Kemal, Kurtuluş
Savaşı’nı başarmış olan meclisi, milli iradenin ve rakipsiz egemenliğin
sarsılmaz bir kalesi haline getirmek istiyordu. Bu da ancak Tanzimat’tan
beri yenilik hareketlerinin bayraktarlığını yapan edebiyat, sanat ve düşün
mensuplarını bu yeni egemenlik kalesinin içinde toplamakla
sağlanabilirdi. (20)
Bu meclisin “bir bilim ve edebiyat akademisinden ayırt ed[ilemeyeceğini]” belirten
Tanyol, mecliste yer alan edebiyatçılardan, Abdülhak Hamit, Yahya Kemal, Adnan
Adıvar, Hüseyin Rahmi, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Ziya Gökalp, Yusuf Akçura,
Ağaoğlu Ahmet, Mehmet Emin Yurdakul, Reşat Nuri Güntekin, Ahmet Hamdi Tanpınar
ve bugün genelde sadece edebiyatçı yönleriyle bilinen daha pek çok isim arasında
Halide Edib Adıvar’ı da sayar (20-21). Halide Edib, ayrıca, 1950 yılında seçim
konuşmaları da yapar, Enginün’ün sözleriyle, “1950 yılında Demokrat Parti’den
bağımsız İzmir milletvekili seçilir. 1950-54 arası çıkarılan önemli kanunların hemen
hepsi hakkında konuşur” (Halide Edib 75).
Siyasal kimliğine rağmen Türk resmî tarihinin dışında bırakılan Halide Edib’in
İstanbul’un gündelik hayatını ve kültür tarihini izlemek için başvurulacak romanlarının,
eleştirmenlerce Cumhuriyet tarihi açısından yararlı kaynaklar olarak görülmelerinin
sebeplerini, romanlarında yansıttığı dönemde gerçekleşmiş tarihsel olaylarda etkin rol
oynamış olması, otobiyografi türünde, hikâyelerinde, romanlarında ve özellikle
49