Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

makalelerinde temeli “gözlemciliğe” dayanan bir “tarihçi kimliği” oluşturmak
konusunda bilinçli bir çaba harcamış olmasında bulmak mümkün. Halide Edib,
Türkiye’de Şark, Garp ve Amerikan Tesirleri adı çalışmasına yazdığı “Önsöz”de, eserin
ortaya çıkmasındaki “fikrî âmiller”den şöyle bahseder: “Evvelâ, şahsî temas ve tecrübe,
ta çocukluk günlerinden beri, memleketin geçirdiği iyi ve kötü günlerin uyandırdığı
düşünceler, her sınıf halkla yakın ve şahsî temas, nihayet ömrümün, imkânın ve zamanın
yettiği derecede, tarihimizin ve millî hayatımızın her cephesiyle alâkalı eserleri okumak
merakımdır” (7). Yazar bu önsözde, bunların bu eseri yazmak için yeterli etkenler
olamayacağını, özellikle Amerika ve Hindistan’da edindiği deneyimin de bunlara
eklenebileceğini söyler (7). Yazarın tarihyazımını temelde gözleme ve deneyime
dayandırması ve roman türünde gerçekçilikten söz ederken ortaya bu iki kıstası
koymasından yola çıkıldığında, tarihle gerçekçi roman arasında bir ayrım yapmadığı
görülmektedir.
Durakbaşa, Türk Modernleşmesi ve Feminizm’de Halide Edib’in
anılarını tarihsel metinler olarak ele alırken onların “dönemin tarih yazımını örnekleyen
metinler” olduklarını belirtir (160-161). Durakbaşa’nın bu çalışmasının önemli
olmasının sebeplerinden biri, Halide Edib’in tarihçi kimliğini oluşturmakta bilinçli
kararlar almış olduğunu ortaya koymasıdır. Bu çalışmada yer alan “Cumhuriyetin Resmî
Tarihi ve Alternatif Tarihler” adlı bölümde, Cumhuriyet dönemi tarihyazımı üzerinde de
duran Durakbaşa, Halide Edib’in iki ciltlik anıları üzerinden, tarihsel kimliğini
oluşturma sürecini inceler. Halide Edib’in The Turkish Ordeal (1928) (Türk’ün Ateşle
İmtihanı), Kurtuluş Savaşına ilişkin duygularını anlatması üzerinde duran Durakbaşa,
yazarın özellikle anılarında kendini belli eden bu tavrı hakkında şunları söyler: “Halide
Edib, kendisini yalnızca bireysel bir anlatının sahibi olarak görmedi. Birinci cildin
50