Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

– Allah Allah, diye bu havaya uydurdukları bir zikretme ile
sallananlar var.
Dışarıdan başları cama dayananlar da, birdenbire başlarını tos
vurur gibi cama çarparken, camlar şangır şungur iniyor ve akabinde
mızıka susuyor. Belki plâk tükenmiş, belki başgarson bu kollektif cinnet
emarelerinden ürkmüş, plâğı çekmişti. (119-20)
Dünkü İstanbul: Çok Dinli, Çok Dilli Mozaiğin Dağılışı adlı çalışmasında, İlhan
Eksen’in de belirttiği üzere, “Otuzlu kırklı yıllarda tango, çarliston, fokstrot türü
müziklerin çalındığı barlar ve otel salonlarında ellilerden itibaren, artık varlığını iyice
duyuran Amerikan kültürünün etkisiyle caz, sving, slov çalınır olmuştu. Bundan on yıl
kadar sonra ise ‘rock n’ roll’ çılgınlığı yanında kulaklarımız ve ayaklarımız çaça, tvist ve
bossanova’ya alışacaktı” (107). Eksen’in “çılgınlık” olarak adlandırdığı bu müzik ve
dans türünü Halide Edib, daha da ileriye giderek, rufai ayinlerine benzetir ve bu
bağlamda, dindar karakterleri karikatürize eder. Yukarıdaki örnekte bahsedilen “ihtiyar
adam”ın okura tanıtılma biçimiyle bu dansa gösterdiği tepki arasında bir zıtlık
oluşturulur. Sözü edilen ve dans gösterisi sırasında Emirgân kahvesinde bulunduğu
belirtilen bu karakterin plâklardan çalınan caz eşliğinde dans edenler hakkındaki
düşünceleri şöyle aktarılmıştır: “Aman ya Rabbî, ne kadar köklerimiz kopmuş, maziden
ayrılmışız. İbret! İbret... Hele şu orta yerde zıplayan, hoplayan kopuklara bir bakın! Tuh,
Allah cezalarını versin! Sanki koyunlarında birer kahpe... Sanki... Sanki...” (116).
Nermin’in eniştesi Samim Akyürek’in rock’n roll hakkındaki görüşleri yoluyla ise,
yazarın roman boyunca tekrarladığı benzetme açıkça dile getirilir: “Tam bugünün
ruhunun ifadesi... Bugünün hareket sembolü” (119). Bu örneklerin tamamı göz önünde
bulundurulduğunda, rock’n roll’un “toplu cinnet”, “hareket sembolü” ve rufai ayinlerin
131