Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

kalan ve bir tür konservatuvar olarak nitelendirilebilecek Darü’l-Elhan’daki ‘Şark
Musikisi Şubesi’ni[n] 1926’da” (146-47) kapatılmasıyla İstanbul’un gündelik hayatında
müziğe ilişkin değişim, Halide Edib’in romanlarında ele aldığı kadarıyla, Amerika’da
moda olan müzik türlerinin çok geçmeden İstanbul’da görülmesiyle karmaşıklaşır. Adı
geçen yazısında, Tekelioğlu’nun aktardığı üzere, Mustafa Kemal’in 1928 yılında
“Sarayburnu konuşması”nda söylediklerini bu bölümde göz önünde bulundurmamız,
Halide Edib’in daha sonra Yolpalas Cinayeti, Sonsuz Panayır ve Âkile Hanım Sokağı
adlı romanlarında müzik alanında görülen bu değişimi eleştirme sebeplerini
anlamlandırmamızda yararlı olacaktır. Tekelioğlu’nun belirttiği üzere, “Mustafa Kemal
birbiri ardı sıra sahne alan bir ‘alaturka’, bir de ‘alafranga’ müzik topluluğunu
dinledikten sonra” şunları söyler:
Artık bu musiki, bu basit musiki, Türk’ün çok münkeşif ruh ve hissine
kâfi gelmez. Şimdi karşıda medeni dünyanın musikisi de işitildi. Bu ana
kadar Şark musikisi denen terennümler karşısında cansız gibi görünen
halk, derhal harekete ve faaliyete geçti... Hakikaten Türk, fıtraten şen,
şâtırdır. Eğer onun bu güzel huyu bir zaman için farkolunmamışsa, kendi
kusuru değildir. (148)
Önceki bölümde, Sonsuz Panayır’da İkinci Dünya Savaşı sonrasında İstanbul’un
gündelik hayatında görülen değişimin caz orkestralarının icra ettikleri müzikle
ilişkilendirildiğini, caz müziğinin bu “buhran / atom devri”nde yaşayan insanların yaşam
biçimlerini ifade ettiği düşüncesiyle bir kültür simgesine dönüştürüldüğünü örnekleriyle
gösterdik. Bu bölümde, 1957-1958’de önce Hayat Mecmuası’nda üç ayrı roman gibi
tefrika edilen ve sonra kitap haline getirilen (Doğu ve Batı Meselesi 350) Âkile Hanım
Sokağı’nda görülen iki temel izlekten biri olan rock’n roll’un İstanbul’un gündelik
119