ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
Είναι, πλέον, μια ελληνοχριστιανική αυτοκρατορία 53 . «Τώρα αποχωρίζεται από την αρχαιότητα και
φανερώνει τα νέα γνωρίσματά της» 54 . «Δύο (…..) είναι τα βασικά γνωρίσματα του Βυζαντινού
πολιτισμού: Ο Ελληνισμός και ο Χριστιανισμός 55 ». Ο Ελληνοχριστιανισμός είναι ο άξονας ζωής, εδώ,
πια 56 . «Ομιλούντες περί Βυζαντινού πολιτισμού εννοούμεν τον Εληνικόν Χριστιανικόν πολιτισμόν
κατά την μεσαιωνικήν εποχήν 57 ». Είναι γεγονός, ότι η «χριστιανική πίστη» ήταν «η μεγάλη δύναμη
του Βυζαντίου 58 ». «Η προσέγγισις του Κωνσταντίνου προς την νέαν θρησκείαν», πολύ, γρήγορα
«μετεβλήθη εις πολιτικήν πράξιν (…..)» 59 , καθώς σ’ αυτήν, είδε το μέλλον της αυτοκρατορίας 60 . «Η
υπό του πληθυσμού εγκατάλειψις των παλαιών θρησκειών και η αποδοχή νέας κοινής πίστεως
ωδήγησεν εις εγγυτέραν προσέγγισιν τους λαούς» 61 της πολυπολιτισμικής αυτοκρατορίας 62 . Ο
Χριστιανισμός ήταν ο άξονας, γύρω από τον οποίο στρεφόταν όλη (και, μαζί της, ο κόσμος) η
αυτοκρατορία 63 .
Σίγουρα, δεν ήσαν όλα απλά! «Με την εξάπλωσιν του Χριστιανισμού ετέθη το πρόβλημα της σχέσεως
Ελληνισμού και Χριστιανισμού» 64 . «Αγών οξύς» (κάποτε, έως άκρων 65 ) «εμφανίζεται μεταξύ πολλών
και μεγάλων συγγραφέων, χριστιανών και εθνικών 66 ». «Η πρώτη αυτή απόσπαση του Βυζαντίου από
τον αρχαίο κόσμο συνοδεύεται από μια βαθιά κρίση που φανερώνεται προπαντός στην ευαίσθητη
περιοχή του πνεύματος»: «ως τα χρόνια αυτά οι άνθρωποι, όσο και ν’ αλλάξανε εξακολουθούσαν να
γράφουν τις σκέψεις τους και να περιγράφουν τα αισθήματά τους με τον τρόπο», έστω, «λιγάκι
αλλαγμένο», «των αρχαίων Ελλήνων», των οποίων τα «σοφά βιβλία», με θαυμασμό, «τα διάβαζαν και
τα συντηρούσαν όλοι 67 », ακόμα και «οι Χριστιανοί ιεράρχες», που «προσπαθούσαν», «υπομονετικά
και επίμονα» (σίγουρα, όχι ανώφελα 68 ), «να ’βρούν μέσα σ’ αυτά χριστιανικές αρετές για να
μορφώσουν τα παιδιά του καιρού τους» 69 . «Η γοητεία του φθίνοντος αρχαίου κόσμου» ήταν, πάντα,
παρούσα 70 . «Εν τέλει επικρατεί ο Χριστιανισμός επιτρέψας την διατήρησιν και περαιτέρω ανάπτυξιν
πολλών στοιχείων του αρχαίου πολιτισμού» 71 . «Ο θρίαμβος του Χριστιανισμού», που τόσα υπέφερε,
από τους διώκτες του (και είναι αυτό, ακριβώς, που αδυνατούν να ’δουν οι επικριτές του, για τον
αντεθνισμό του, όπως αυτός εκφράσθηκε, από αγανακτισμένους χριστιανούς εναντίον των εθνικών,
«εξησφαλίσθη οριστικώς επί της βασιλείας του Θεοδοσίου (…..)» 72 .
Όντως. «Εναντίον των ειδωλολατρών εφαρμόστηκαν μέτρα, που πήραν συχνά το χαρακτήρα
πραγματικών διώξεων» 73 . «Η στάση του Θεοδοσίου απέναντι στους «εθνικούς» υπήρξε κατά την
πρώτη δεκαετία τα βασιλείας του μετριοπαθής και σε μερικές περιπτώσεις ευνοϊκή, αν λάβει κανείς
υπόψη του το γεγονός ότι ανέδειξε σε υψηλά αξιώματα πολλούς ειδωλολάτρες», αλλά, στην συνέχεια
53
Δημουλάς και Παπαδημητρίου, 1990, Δ, 4, 1, 99-121, 239.
54
Καλοκαιρινός, 1965 1 , 133.
55
Λαζάρου και συν., 1972, 167.
56
Δημουλάς και Παπαδημητρίου, 1990, ΒΔ, 4, 1, 99-121, 239.
57
Λαζάρου και συν., 1972, 167.
58
Βουγιούκας, 1981, 78.
59
Χριστοφιλοπούλου, 1975, 132.
60
Jedin, 1962 κ.ε., I κ.ε., Rogier et al (δ/νση) I (1963) / II (1968), Στεφανίδου, 1970 3 .
61
Χριστοφιλοπούλου, 1975, 138.
62
Κονίδης, 1953, ΝΠΕ, 9, 10-2, βλ., Γλύκατζη – Αρβελέρ, 1988, 18.
63
Δημουλάς και Παπαδημητρίου, 1990, ΒΖ, 4, 1, 99-121, 239.
64
Λαζάρου και συν., 1972, 167.
65
Λιβάνιος, παρ. 6.
66
Λαζάρου και συν., 1972, 167.
67
Καλοκαιρινός, 1965 1 , 133.
68
Μ. Βασίλειος, παρ. 4.
69
Καλοκαιρινός, 1965 1 , 133-4.
70
Καραγιαννόπουλος, 1974α, 30.
71
Λαζάρου και συν., 1972, 167, πρβλ., Πατούρα, χ.χ., 17α.
72
Λαζάρου και συν., 1972, 124.
73
Γλύκατζη – Αρβελέρ, 1988, 17, βλ., Λιβάνιος, παρ. 6.
98