ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
Θα μπορούσε «το κίνημα αυτό» να είναι «μια λαϊκή» (θρησκευτική 112 ) «επανάσταση», που την
εκμεταλλεύθηκαν, όπως, «πολύ συχνά», έκαναν, ξεσηκώνοντας «στρατιωτικές επαναστάσεις»,
«φιλόδοξοι στρατηγοί με αντικειμενικό σκοπό την κατάκτηση του βυζαντινού θρόνου» 113 . Η
εικονομαχική πολιτική του αυτοκράτορα δεν άργησε να προκαλέσει δυσμενείς αντιδράσεις στην
Βασιλεύουσα, όπου ο λαός, ήδη, αρνιόταν να δεχθεί μεταρρυθμίσεις, για αλλαγές, στον παραδοσιακό
τρόπο λατρείας 114 , εξαγριωμένος 115 , έτοιμος (αναστατωμένος, τόσον, πολύ, για τις θρησκευτικές
καινοτομίες του), σε επανάσταση 116 , ένοπλη, πάντως, άντίσταση 117 . «Φαίνεται» (έτσι 118 ), «πως οι φίλοι
του παλαιού καθεστώτος ήταν ακόμη αρκετά ισχυροί και έσπευσαν να εκμεταλλευθούν τη μοναδική
ευκαιρία που τους προσφερόταν από τα αντιδημοτικά θρησκευτικά μέτρα του Λέοντα, στην
προσπάθειά τους» να προσελκύσουν τον λαό και τα φιλόθρησκα, χριστιανικά, αισθήματά του και «να
πετύχουν την ανατροπή του» 119 .
Είναι γεγονός. «Ολόκληρη η αυτοκρατορία βρισκόταν σε αναβρασμό» 120 . Αν και τα εικονομαχικά
μέτρα του Λέοντος ίσως να μην ήταν ικανά να θεωρηθούν, για τούτο, υπεύθυνα 121 , όσο τα εμπορικά
συμφέροντα του «ελληνικού ναυτικού πληθυσμού» των «ελλαδικών θεμάτων», κύρια των
Κυκλάδων 122 , «στη δυσαρέσκεια που προκάλεσαν οι οικονομικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις του
Λέοντα», «φούντωσε και ξέσπασε» ετούτη, «με την έκδοση του διατάγματος κατά των εικόνων», που
κατέληξε στην επανάσταση των κατοίκων της Ελλάδος», που, «όλη», με τον κατώτερο κλήρο της,
«τάχθηκε υπέρ των εικόνων» 123 . «Όθεν» (ίσως, όχι, αποκλειστικά, «από την θρησκευτική πολιτική του
Λέοντα», αλλά «η βαριά φορολογία ήταν η βαθύτερη αιτία και (…..) ο ορθόδοξος ζήλος κατά των
εικονομάχων επέσπευσε μόνο την καταστροφή» 124 ), «αποστατούσιν αναφανδόν η τε κυρίως Ελλάς και
αι Κυκλάδες νήσοι, αναγορεύουσι βασιλέα άσημόν τινα άνθρωπον όνόματι Κοσμάν και συγκροτούσι
πεζικόν και ναυτικόν στρατόν, όστις, αγόμενος υπό δύο στρατηγών, του Αγαλλιανού και του
Στεφάνου, και συνεπαγόμενος τον Κοσμάν, προσήλθεν» (επωφεούμενος της παρουσίας των Αράβων
στην αυτοκρατορία 125 ), «ενώπιον της Κωνσταντινουπόλεως» 126 . «Το θέμα της Ελλάδος προέβαλε έναν
επίδοξο αυτοκράτορα κι έστειλε το στόλο του να επιτεθεί στην Κωνσταντινούπολη» 127 . «Εις την
Ελλάδα την ανήκουσα ακόμη εις το Ιλλυρικόν, το διάταγμα του Λέοντος κατά των εικόνων
επροκάλεσε επανάστασιν»: «οι «Ελλαδικοί», ήτοι οι κάτοικοι της Ελλάδος, επανεστάτησαν υπό την
αρχηγίαν του Αγαλλιανού και ήθελαν να επιβάλουν ως αυτοκράτορα τον άγνωστον», ίσως, για να
μπορούν να τον έχουν υποχείριό τους, «εικονόφιλον Κοσμάν» 128 . Ναι, «η επανάσταση στην Ελλάδα
είναι πράγματι γεγονός» 129 .
112
Θεοφάνης, 404.18 κ.ε., Νικηφόρος, 1880, 57.21 κ.ε., Ostrogorsky, 1930, 240, Gero, 1973, 94.
113
Κορρές, χ.χ., 40.
114
Ostrogorsky, 1963 3 , 135.
115
Θεοφάνης, 405.7-8, πρβλ., Gero, 1973, 94, σημ. 2, 212 κ.ε., Ostrogorsky, 1930, 241, σημ. 1.
116
Θεοφάνης, 405.5-7.
117
Θεοφάνης, 405.7-8, πρβλ., Gero, 1973, 94, σημ. 2, 212 κ.ε., Ostrogorsky, 1930, 241, σημ. 1.
118
Βλ., Θεοφάνης, 405.8-11.
119
Κορρές, χ.χ., 41.
120
Finlay, 1913, 35-6.
121
Beck, 1969, HChH, III, 28.
122
Ahrweiler, χ.χ., 22-3.
123
Finlay, 1913, 35-6.
124
Bury, 1889, 2, 437.
125
Θεοφάνης, 405.25 κ.ε., βλ., Καραγιαννόπουλος, 1976α, 2, 112 κ.ε..
126
Παπαρρηγόπουλος, 1925, ΙΙΙ2, 39.
127
Ostrogorsky, 1963 3 , 135.
128
Άμαντος, 1963 2 , Ι, 338-9.
129
Beck, 1969, HChH, III, 28.
101