ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
«μετέβαλε τη θέση του έναντι της “εθνικής” θρησκείας», επιβάλλοντας, στο πλαίσιο «της
αντιπαγανιστικής του νομοθεσίας», σκληρούς, απαγορευτικούς, νόμους, εναντίον της 74 . «Στο εξής
ρωμαίος πολίτης είναι όποιος ασπάζεται την ορθόδοξη πίστη, που καθιερώθηκε από τις Οικουμενικές
Συνόδους (…..) της Νικαίας (325) και της Κωνσταντινούπολης (381)» 75 . Τα είδωλα γκρεμίζονται,
μετά βδελυγμίας, από τους Χριστιανούς 76 . «Ντόπιος ή ξένος, ευρωπαίος, ασιάτης ή αφρικανός, αρκεί»,
διότι, άλλως, δεν υπήρχε, καν, ορατό, τουλάχιστον, περιθώριο, ως προς αυτό, «να είναι χριστιανός για
να μπορέσει, όχι, μόνο, να ’μπει σε κάποια δημόσια ή κρατική, υπαλληλική, σχέση, αλλά, πολύ, πέρα,
και από αυτό, να «καταλάβει οποιαδήποτε», όσο μεγάλη και υψηλή και να ήταν, αυτή, εργασία, ακόμα
και «αυτοκρατορική διοικητική θέση, ν’ ανέβει ακόμα και στο θρόνο» 77 .
Ύστερα, ήρθαν οι αιρέσεις. «Σήμερα δυσκολευόμαστε κάπως να καταλάβουμε τη σημασία που είχαν
κατά τον 4 ο και τον 5 ο αιώνα, όλες αυτές οι μεγάλες αιρέσεις, ο αριανισμός, ο νεστοριανισμός, ο
μονοφυσιτισμός, που προκάλεσαν τόσο βαθιά αναστάτωση στην ανατολική Εκκλησία και
αυτοκρατορία» 78 . Είναι η ώρα, που «το Βυζάντιον συγκλονίζεται υπό των» σφοδρότατων
«χριστολογικών ερίδων» 79 . «Προτιμούμε να τις βλέπουμε σαν απλούς καβγάδες θεολόγων που
ασχολούνταν με περίπλοκες συζητήσεις για λεπτούς και περιττούς τύπους» 80 . Δεν ήταν 81 ! «Στην
πραγματικότητα το νόημα και η εμβέλειά τους ήταν εντελώς διαφορετικά»: «Πολλές φορές», πέραν
του ότι «έχουν πολύ μεγάλη σημασία για τον προσδιορισμό των σχέσεων του Κράτους και της
Εκκλησίας στην Ανατολή και για τον προσδιορισμό των σχέσεων μεταξύ Βυζαντίου και Δύσης»,
«συγκάλυπταν πολιτικά συμφέροντα και αντιθέσεις που επρόκειτο να έχουν μακροχρόνιες συνέπειες
για τα πεπρωμένα τα αυτοκρατορίας» 82 , μέχρι «την οριστική επικράτηση της Ορθοδοξίας 83 ». Όλοι
αυτοί, ναι, δεν είχαν καμιά θέση στο Κράτος 84 .
Αργά, ίσως, αλλά σταθερά, οι Ελλαδικοί μπήκαν εντός μάνδρας Χριστού 85 . Ελλαδικοί είναι «οι
κάτοικοι της Ελλάδος» 86 , «γενικότερα», οι κάτοικοι «της στρατιωτικής περιοχής της Ελλάδος, κατ’
αναλογία με τα ονόματα Αρμενιακοί καί Ανατολικοί» 87 , όσο και αν «η επαναχρησιμοποίηση του όρου
«Ελλαδικοί» από τους Βυζαντινούς δεν είχε καμία σχέση με την δημιουργία του θέματος Ελλάδος»,
οπότε «είναι (…..) σφάλμα να λέμε ότι ο όρος σχηματίστηκε σε αναλογία με το Αρμενιακοί ή
Ανατολικοί» («όρος με καθαρά διοικητική και όχι εθνική σημασία 88 »), σίγουρα 89 , πάντως, και οι εδώ
στρατιώτες 90 , αν όχι, αποκλειστικά, ο από εδώ στρατός 91 . Ο οποίος, στην πλειονότητά του, έγινε,
γρήγορα, χριστιανικός 92 . Πλην, πέραν των στρατιωτών του Ελλαδικού «θέματος» («εφ’ όσον
κατάγονταν από το θέμα Ελλάδος», φυσικά, «απηχούσαν τις αντιλήψεις των κατοίκων του θέματος»),
αν και «ένας μεγάλος αριθμός στρατιωτών των θεματικών στρατευμάτων εστρατολογείτο από τους
74
Πατούρα, χ.χ., 17α.
75
Γλύκατζη – Αρβελέρ, 1988, 17 κ.ε..
76
Μάρκος Διάκονος, 58-61.
77
Γλύκατζη – Αρβελέρ, 1988, 17-8.
78
Diehl, χ.χ., Α΄, 5α.
79
Καραγιαννόπουλος, 1974β, 236.
80
Diehl, χ.χ., Α΄, 5α.
81
Πρβλ., Δημουλάς και Παπαδημητρίου, 1990, ΒΔ, 4, 1, 99-121, 239.
82
Diehl, χ.χ., Α΄, 5α.
83
Φειδάς, χ.χ., ΙΕΕΠΑΣ, 4, 60α.
84
Πρβλ., Γλύκατζη – Αρβελέρ, 1988, 17-8.
85
Πρβλ., Δημουλάς και Παπαδημητρίου, 1990, ΒΔ, 4, 1, 99-121, 239.
86
Άμαντος, 1963 2 , Ι, 338-9.
87
Bury, 1889 / 1966, II, 437-8, βλ., Ostrogorsky, 1952, ZrVI, I, 64 κ.ε..
88
Charanis, 1953, ΕΕΒΣ, 23, 619.
89
Κορρές, χ.χ., 8/12.
90
Bury, 1889 / 1966, II, 437-8, βλ., Ostrogorsky, 1952, ZrVI, I, 64 κ.ε..
91
Θεοφάνης, σχετ., Νικηφόρος, σχετ..
92
Πρβλ., Πατούρα, χ.χ., ΕΙ/ΒΥ17α.
99