ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
να τοποθετούν φρουρές σε υπάρχοντα κάστρα ή και να κτίζουν νέα σε επίκαιρα σημεία της επαρχίας
της Πελοποννήσου (Σίνος, 2009· Καλονάρος, 1940· Γεωργιάδης, 2002).
Η επόμενη περίοδος μελέτης περιλαμβάνει την πρώτη περίοδο βυζαντινής κυριαρχίας του Μυστρά, την
Υστεροβυζαντινή περίοδο από το 1262 έως το 1348. Το 1262 ο Μυστράς παραδόθηκε στους
Βυζαντινούς μετά την αιχμαλωσία του Γουλιέλμου Β΄ κατά τη Μάχη της Πελαγονίας το 1259.
Αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων για την απελευθέρωσή του ήταν να περάσουν στον Βυζαντινό
αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο, τα κάστρα της Μεγάλης Μάινας, της Μονεμβασίας και του
Μυστρά (Καλόναρος, 1940). Ανεξάρτητα όμως από τη συμφωνία των Φράγκων με τους Βυζαντινούς,
ο Γουλιέλμος Β' διατήρησε το ενδιαφέρον του για τον Μυστρά. Η συνεχής αξίωσή του για την πόλη
δημιούργησε ένταση στους τοπικούς πληθυσμούς της Λακεδαιμονίας με αποτέλεσμα την σταδιακή
μετεγκατάστασή τους στην πλαγιά του Μυζήθρα υπό την ασφάλεια της σκιάς της Ακρόπολης
(Χατζηδάκης, 1992). Η μετακίνηση αυτή ενισχύθηκε όταν ο Χριστιανός Ορθόδοξος Επίσκοπος
εγκαθίδρυσε την έδρα του στον Μυστρά μεταφέροντας τη Μητρόπολη στη νεόδμητη εκκλησία του
Αγίου Δημητρίου στο χαμηλότερο σημείο της πόλης. Ο Άγιος Δημήτριος ουσιαστικά καθόρισε τα κάτω
σύνορα της πόλης (Σίνος, 2009). Υπό Βυζαντινή κυριαρχία, καθώς ο Μυστράς αυξάνεται σε πληθυσμό
και έκταση, η πόλη γνωρίζει μια σειρά φάσεων ανάπτυξης. Κατά τη διάρκεια της πρώτης
Υστεροβυζαντινής φάσης της πόλης από το 1262 έως το 1348 ο Μυστράς γίνεται έδρα του επαρχιακού
διοικητή των βυζαντινών κτίσεων της Πελοποννήσου, «η κεφαλή» που άλλαζε κάθε χρόνο. Στην πρώτη
αυτή Βυζαντινή φάση του Μυστρά ιδρύεται η νέα πόλη, στην περιοχή κάτω από το Κάστρο και
περιτειχίζεται (Σίνος, 2009).
Η δεύτερη υστεροβυζαντινή περίοδος απεικονίζει την ιστορική φάση, από το 1348 έως το 1384, όπου
ο Μυστράς αναβαθμίζεται σε Δεσποτάτο, υπό την ηγεμονία των Καντακουζηνών. Ο Μυστράς ως
Δεσποτάτο αποτελεί μία από τις σημαντικότερες επαρχίες της αποδυναμωμένης Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας. Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Στ΄ Καντακουζηνός ορίζει τον δευτερότοκο γιο του
Μανουήλ, Δεσπότη, ιδρύοντας έτσι το Δεσποτάτο του Μορέως με πρωτεύουσα τον Μυστρά. Ο
Μυστράς περνάει μια σημαντική περίοδο άνθησης παίζοντας σημαντικό ρόλο στο Βυζάντιο μέχρι τη
δύση της Αυτοκρατορίας. Κατά την περίοδο του Δεσπότη Μανουήλ, κτίζονται η μονή Ζωοδότου
Χριστού που σήμερα θεωρείται η Μονή της «Αγίας Σοφίας» (Ν6.1) καθώς και η Μονή Περιβλέπτου
(Ν4.1) στο ΝΑ μέρος της πόλης.
Με την επικράτηση του Οίκου των Παλαιολόγων στο Δεσποτάτο καθορίζεται η τρίτη υστεροβυζαντινή
περίοδος του Μυστρά, 1384 – 1460. Στο διάστημα αυτό κτίζεται η Μονή Παντάνασσας νότια της Αγίας
Σοφίας, σε περίοπτη θέση στην απότομη πλαγιά του λόφου στο νοτιοδυτικό άκρο της Κάτω Πόλης. Το
καθολικό της Μονής αποτελεί το τελευταίο μεγάλο βυζαντινό εκκλησιαστικό έργο της πόλης (Σίνος,
2009). Η περίοδος 1384 - 1460 αποτελεί και την τελευταία περίοδο της Βυζαντινής κυριαρχίας στην
πόλη την οποία θα διαδεχθεί η Οθωμανική κυριαρχία στην περιοχή (Αρβανιτόπουλος, 2004).
Ο Μυστράς παραδόθηκε στους Οθωμανούς Τούρκους το 1460 κατόπιν εκτεταμένης πολιορκίας. Κατά
την περίοδο της Τουρκοκρατίας, 1460 - 1821 η Καστροπολιτεία κατείχε μια σημαντική θέση στην
Οθωμανική Αυτοκρατορία και ήταν ένα από τα σημαντικότερα κέντρα παραγωγής μεταξιού στην
Ανατολική Μεσόγειο (Σίνος, 2009· Runciman, 1986). Η οθωμανική περίοδος του Μυστρά διακόπηκε
το 1687 έως το 1715, όταν η Πελοπόννησος καταλήφθηκε από τους Ενετούς. Κατά την Ενετική περίοδο
σημαντικό μέρος του ελληνικού πληθυσμού σκοτώθηκε ή αναγκάστηκε να φύγει (Αρβανιτόπουλος,
2004).
494