ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
αφήγησης είναι ο κεντρικός ήρωας, με τον οποίο το κοινό καλείται να ταυτιστεί και να τον
ακολουθήσει σε όλη την πορεία της αφήγησης. Σε μια τυπική δομή, όπως αυτές που περιγράφει ο
Αριστοτέλης, ο ήρωας μπορεί να ζει μια ήσυχη ζωή, συχνά σε ένα συνηθισμένο περιβάλλον, χωρίς
πολλές εντάσεις – κάποια στιγμή όμως, συνήθως μετά τα πρώτα λεπτά μιας κινηματογραφικής ταινίας
ή τις πρώτες σελίδες ενός βιβλίου, ο ήρωας λαμβάνει μια επίκληση στο καθήκον («call to arms») και
έτσι ξεκινά το (συχνά οδυνηρό) ταξίδι του. Η επίκληση αυτή μπορεί να περιλαμβάνει έναν προορισμό
(η επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη, κυριολεκτικά και μεταφορικά), ένα αντικείμενο (η παράδοση
του Δαχτυλιδιού στην τριλογία του Tolkien) ή την «κατάκτηση» ενός ατόμου, συνήθως μιας γυναίκας
από έναν άντρα, όπως συμβαίνει συχνά στις ρομαντικές νουβέλες ή στις Ελληνικές κινηματογραφικές
ταινίες του προηγούμενου αιώνα. Ανάμεσα στον ήρωα και τον προορισμό του, οι δημιουργοί
παραθέτουν μια σειρά από εμπόδια, τα οποία ο ήρωάς μας πρέπει να υπερνικήσει –τα εμπόδια αυτά
μπορεί να αντιστοιχούν σε δοκιμασίες ή διαμάχες, ή μπορεί να σωματοποιούνται σε αντιπάλους που
θέλουν να βλάψουν τον ήρωα ή απλά να προλάβουν να φτάσουν πρώτοι στο στόχο του (για
παράδειγμα, ένας αντίζηλος σε μια ρομαντική ταινία). Όλα αυτά εκτυλίσσονται στη δεύτερη πράξη
της αφήγησης, ακολουθώντας την εισαγωγή και τη γνωριμία με τον ήρωα στην πρότερη ζωή του, η
οποία γίνεται στην πρώτη πράξη. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι δοκιμασίες που καλείται να αντιμετωπίσει
ο ήρωας έχουν κλιμακούμενη ένταση, με ενδιάμεσα διαστήματα ηρεμίας, ώστε τόσο ο ήρωας όσο και
το κοινό να προετοιμαστούν για την επόμενη, ακόμα πιο απαιτητική δοκιμασία. Η κλιμάκωση των
δοκιμασιών εξυπηρετεί δύο σκοπούς: ο ένας σχετίζεται με την εξέλιξη των ικανοτήτων του ήρωα,
καθώς αυτός «εκπαιδεύεται» μέσω των πιο εύκολων, αρχικών εμποδίων, ώστε να υπερβεί τα επόμενα,
αλλά και με την προσπάθεια διατήρησης του ενδιαφέροντος του κοινού, που έχοντας δει τον ήρωα να
ξεπερνά τα εισαγωγικά εμπόδια, περιμένει να τον δει να δοκιμάζεται (και να επιτυγχάνει) σε ακόμα
πιο δύσκολες δοκιμασίες.
Η τρίτη και τελευταία πράξη της αφήγησης κορυφώνεται με την τελική αναμέτρηση ή δοκιμασία για
τον ήρωα, μαζί με την απαραίτητη αποκλιμάκωση. Εδώ, ο ήρωας επιστρέφει στη ζωή του, όπως αυτή
εκτυλισσόταν πριν την επίκληση στο καθήκον –είναι όμως σημαντικά πιο πλούσιος σε εμπειρίες και
αυτογνωσία, και αυτό συχνά αντικατοπτρίζεται στον ρόλο που αναλαμβάνει στην κοινωνία στην οποία
εντάσσεται ή ακόμα και στη μοναχική ζωή που επιλέγει να ακολουθήσει. Η επιτυχία της αφήγησης
στο να προκαλέσει και, κυρίως, να διατηρήσει το ενδιαφέρον του θεατή, τουλάχιστον στα συμβατικά
μέσα που δεν επιτρέπουν κάποια αλληλεπίδραση, σχετίζεται με τη σύναψη δεσμών οικειότητας και
συμπάθειας με τον ήρωα της αφήγησης, αλλά και αντιστοίχισης των εμποδίων που αυτός συναντά με
αυτά που συναντά και ο θεατής στην καθημερινότητά του: για τον λόγο αυτό, οι ήρωες συνήθως
αντιστοιχούν σε ανθρώπους που μπορεί κανείς να συναντήσει στην καθημερινότητά του ή σε
χαρακτήρες στους οποίους κάποιος θα μπορούσε να προσφύγει για προστασία. Αντίστοιχα, οι εχθροί
ή οι αντίπαλοι θα πρέπει κι αυτοί να σωματοποιούνται με οικείο τρόπο (για παράδειγμα, ακόμα και
στις κινηματογραφικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας, οι εξωγήινοι είναι ανθρωπόμορφοι), ώστε
να ωθήσουν τον θεατή να στοιχηθεί πίσω από τον ήρωα της αφήγησης.
Εκτός από την εξέλιξη της αφήγησης, ένα άλλο χαρακτηριστικό που σχετίζεται με το τι είναι
συνηθισμένο ή αποδεκτό σε μια κοινωνία περιγράφεται και από τους μηχανισμούς ή τα εργαλεία που
χρησιμοποιούν οι ήρωες προκειμένου να επιτύχουν τον σκοπό τους. Έτσι, ένας συγκεκριμένος
μηχανισμός, για παράδειγμα η δολοφονία, μπορεί να θεωρείται αποδεκτός σε μια αφήγηση αν
εξυπηρετεί τους στόχους του κεντρικού ήρωα, ειδικά αν εξωθείται σε αυτήν από ανάγκη. Αντίστροφα,
οι αντίπαλοι ήρωες είναι σχεδόν πάντα λιγότερο ικανοί, οπότε εκ των πραγμάτων θα καταφύγουν σε
αντικοινωνικές ή μη δίκαιες συμπεριφορές, ακόμα κι αν είναι και αυτοί αναγκασμένοι. Αυτό έχει σαν
αποτέλεσμα να δοκιμάζονται τα όρια των αποδεκτών συμπεριφορών κατά τη διάρκεια της αφήγησης,
εκφράζοντας τη ανοχή της κοινωνίας απέναντι σε μια συμπεριφορά που, αν την απομονώσει κανείς,
842