ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
που υπάρχουν στις πρώτες ύλες - άμμος ή χαλαζιακά βότσαλα, και υλικά ροής, π.χ. ασβέστης και
σόδα από νάτρον ή τέφρα φυτών (Brill, 1994). Τα περισσότερα γυάλινα αντικείμενα της δεύτερης και
της πρώτης χιλιετίας π.Χ. ήταν έντονα χρωματισμένα, επειδή ο στόχος ήταν να μιμηθούν πολύτιμοι
λίθοι (Brill, 1994). Το χρώμα προέρχεται είτε από τη φυσική παρουσία στην πρώτη ύλη (που έχει ήδη
αναφερθεί) είτε από την προσθήκη μεταλλικών οξειδίων στην παρτίδα(Τζόουνς, 2017). Τα έντονα
χρώματα είναι σημάδι σκόπιμου χρωματισμού. Αλλά η απουσία χρώματος είναι επίσης ένδειξη
σκόπιμης δράσης, καθώς είναι απαραίτητος ένας αποχρωματιστής (Gliozzo, 2017). Η εμφάνιση του
άχρωμου γυαλιού πιστεύεται ότι έγινε τον 8ο αιώνα π.Χ. στην Ασσυρία, όπου χρησιμοποιήθηκε
αντιμόνιο για να δημιουργήσει το άχρωμο αποτέλεσμα (Paynter and Jackson, 2019). Το αντιμόνιο
έχει επίσης ιδιότητες εξευγενισμού και προσφέρει γυαλί με λιγότερες ακαθαρσίες ή φυσαλίδες. Από
τον δεύτερο αιώνα π.Χ. οι άνθρωποι στράφηκαν στο διοξείδιο του μαγγανίου ως αποχρωματιστικό
παράγοντα (Τζόουνς, 2017). Ωστόσο, στην ελληνιστική περίοδο, όπως και παλαιότερα, η χρήση του
γυαλιού ήταν πολύ περιορισμένη και τα γυάλινα αγγεία περιορίστηκαν αυστηρά για την ελίτ και
κατηγοριοποιήθηκαν ως πλοία πολυτελείας (Αντωνάρας, 2017). Έτσι, π.Χ., το γυαλί είναι σπάνιο και
το άχρωμο ακόμη περισσότερο.
Συνοπτικά, το αρχαίο άχρωμο γυαλί είναι 4 τύπων: 1. φυσικό άχρωμο γυαλί, όταν χρησιμοποιείται
καθαρές πρώτες ύλες, ειδικά άμμος με περιορισμένη περιεκτικότητα σε οξείδια σιδήρου, 2. άχρωμο
γυαλί με τη χρήση μαγγανίου ως αποχρωματιστή, 3. άχρωμο γυαλί με τη χρήση του αντιμονίου ως
αποχρωματιστή, 4. άχρωμο γυαλί ως αποτέλεσμα της ανακύκλωσης αποχρωματισμένου γυαλιού τόσο
με μαγγάνιο όσο και με αντιμόνιο (Gliozzo, 2017, σελ. 456-457). Ένα σημαντικό στοιχείο είναι ότι
το άχρωμο γυαλί δεν είναι απαραίτητα διαφανές και μπορεί να είναι μόνο ημιδιαφανές.
Η μεγάλη επανάσταση στην υαλουργία έρχεται στη ρωμαϊκή περίοδο, όταν εφευρέθηκε η τεχνική
παραγωγής φυσητού γυαλιού, γύρω στο 50 π.Χ. (Ισραήλ, 1991). Από εκείνη τη στιγμή, το γυαλί έγινε
φθηνότερο στη δημιουργία και, ως εκ τούτου, δεν προοριζόταν για τα τους βασιλείς και την
αριστοκρατία κάνοντας τα γυάλινα αντικείμενα σε συνηθισμένα οικιακά είδη (Αντωνάρας, 2017,
p15-17; Τζόουνς, 2017, σελ. 171). Την ίδια περίοδο, τα τζάμια των παραθύρων υιοθετούνται στην
αρχιτεκτονική, αλλά περιέχουν πολλές φυσαλίδες. Χάρη στο φυσητό γυαλί, τα τοιχώματα των
γυάλινων αγγείων γίνονται πιο λεπτά και τείνουν να είναι άχρωμα, αλλά έχουν ως επί το πλείστον μια
ελαφριά απόχρωση και τείνουν να είναι πρασινωπά ή μπλε. Έχουν επίσης μεγάλες φυσαλίδες,
δίνοντας στο ποτήρι μια υφή. Ορισμένα δείγματα αρχαίου γυαλιού που εκτίθενται σήμερα σε
αρχαιολογικές συλλογές, στο μεγαλύτερο μέρος τους εμφανίζονται ημιδιαφανή και με μη γυαλιστερή
θαμπή υφή επιφάνειας που είναι λόγω της διάβρωσης του γυαλιού (Εικόνα 1). Αυτή η αλλαγή
προκύπτει «από την απώλεια αλκαλικών ιόντων και τη δημιουργία ενός πυριτικού στρώματος στην
επιφάνεια» (Αντωνάρας, 2017, σελ 252). Η διάβρωση μπορεί είναι διαφορετικών τύπων, ανάλογα με
τη σύσταση του γυαλιού (Koob, 2006).
Εικόνα 1Αρχαία γυάλινα αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς που βρέθηκαν στην αρχαία Τάρρα κι
εκτίθενται στην Αρχαιολογική συλλογή Χανίων στην Κρήτη. (Πηγή: Με άδεια από τη συλλογή
φωτογραφιών της Tarrha Glass)
177