ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
της προσβασιμότητας. Η ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή προϋποθέτει μεταξύ άλλων την
διευκόλυνση των ατόμων με αναπηρία στην πρόσβαση τους στο δομημένο περιβάλλον, καθώς και σε
υπηρεσίες και αγαθά.
Ανάμεσα στις διαθέσιμες εφαρμογές των ΤΠΕ στο χώρο των μουσείων ειδικά για άτομα με αναπηρία
όρασης, η τεχνολογία αιχμής της 3Δ ψηφιοποίησης και εκτύπωσης είναι ακριβώς στον πυρήνα των
διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο του προγράμματος ΑΠΤΟΣ. Με γνώμονα τη βελτίωση της
φυσικής και νοητικής πρόσβασης ατόμων με αναπηρία όρασης σε μουσειακό χώρο και την παροχή ενός
σημαντικού και εξατομικευμένου βοηθητικού εργαλείου σχεδιάζονται τα τρία συστήματα του
προγράμματος (Aptos.Exhibit, Aptos.Map, Aptos.MyExhibit). Το Επιγραφικό Μουσείο (ΕΜ) βρίσκεται
στο επίκεντρο των παραπάνω συστημάτων, αποτελώντας μοναδικό μουσείο στην Ελλάδα και το
μεγαλύτερο στο είδος του στον κόσμο, καθώς σε αυτό φυλάσσονται 14.078 λίθινες επιγραφές. Οι
επιγραφές είναι κυρίως αρχαίες ελληνικές, υπάρχουν όμως λίγες λατινικές και ένας μικρός αριθμός σε
άλλες γλώσσες (Φοινικικά, Εβραϊκά, Οθωμανικά). Χρονολογικά εκτείνονται από τον 8ο αι. π.Χ. έως και
τους παλαιοχριστιανικούς, βυζαντινούς και τους νεότερους χρόνους.
2. Βιβλιογραφική Επισκόπηση
Στο κεφάλαιο αυτό πραγματοποιείται μια θεματικά εντοπισμένη καταγραφή της σύγχρονης βιβλιογραφίας
και ερευνητικών αποτελεσμάτων που συνδέονται με τους στόχους και το πεδίο εφαρμογής του
συστήματος ΑΠΤΟΣ.
2.1 Απτική Αντίληψη και Χρήση 3Δ Αντιγράφων σε Μουσεία
Ως απτική αντίληψη ορίζεται μία πολύ-αισθητηριακή διαδικασία που αναφέρεται στην ικανότητα που
διαθέτουν οι άνθρωποι να προσλαμβάνουν πληροφορία μέσω της αφής. Η διαδικασία αυτή λειτουργεί
αρκετές φορές σε συνδυασμό με τα οπτικά ερεθίσματα. Στόχος της είναι σε συνδυασμό με την οπτική
παρατήρηση ή χωρίς αυτή να ανακαλυφθεί η παρουσία και η σύσταση αντικειμένων με ταυτόχρονη
κατανόηση των ιδιοτήτων και των χαρακτηριστικών τους (Lederman and Klatzky 1987). Οι διερευνητικές
ενέργειες και η τεχνική ψηλάφησης είναι τα εργαλεία που έχει στα χέρια του ένα άτομο για να αξιολογήσει
το τι γίνεται αντιληπτό και με ποιον τρόπο (Krivec, Muck et al. 2014). Πρόκειται για στάσεις, κινήσεις
και νοοτροπία γνωριμίας με αντικείμενα που επιτρέπουν τη σταδιακή αποκωδικοποίηση
χαρακτηριστικών, που στην πλειοψηφία τους μπορεί να μην είναι αντιληπτά ούτε και με την όραση.
Τέτοια χαρακτηριστικά είναι η υφή, η αντίσταση, η σκληρότητα και άλλα (Withagen, Vervloed et al.
2010).
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρήθηκε μία αναζωπύρωση της σημασίας της εμπειρίας που αποκομίζει
ένας επισκέπτης μουσείου και των τρόπων με τους οποίους μπορούν οι μουσειολόγοι να προσφέρουν
ενδιαφέρουσες επισκέψεις (Capurro, Nollet et al. 2015). Ένας τρόπος για την επίτευξη του παραπάνω είναι
η δημιουργία μιας πολυαισθητηριακής εμπειρίας, όπου οι επισκέπτες ενθαρρύνονται να χρησιμοποιήσουν
μία σειρά από αισθητήρια όργανα για να εξερευνήσουν μία έκθεση (Hooper-Greenhill 2000). Ωστόσο,
δεδομένου ότι η πλειοψηφία των εκθεμάτων είναι εύθραυστα και δυνητικά αναντικατάστατα, είναι
αναγκαία η δημιουργία υποκατάστατων προκειμένου να καθίσταται δυνατή η απτική αλληλεπίδραση
κοινού-πολιτιστικού απόθεματος (Baker 2013).
Η χρήση 3Δ ψηφιακών αντιγράφων τεχνέργων αποτελεί μία προσέγγιση προς την άρση της απαγόρευσης
της απτικής επαφής (Samaroudi and Echavarria 2019). Παρά τη δημοτικότητα της παρούσας προσέγγισης,
ελάχιστη έρευνα στην εμπειρία του επισκέπτη έχει πραγματοποιηθεί, και ως εκ τούτου δεν έχουν
πραγματοποιηθεί μελέτες για τη σύνταξη βέλτιστων πρακτικών εφαρμογής (Kirkebæk, Du et al. 2013).
Οι Wilson et al. (Wilson, Stott et al. 2018) διαπιστώνουν ότι η πιο σημαντική πτυχή των 3Δ αντιγράφων
όσον αφορά τους επισκέπτες των μουσείων ήταν εκείνη της αληθοφάνειας, οι επισκέπτες προτιμούν
1041