ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
εναλλασσόμενη και αναδιοργανωμένη εποχή της ύστερης νεωτεριότητας αντικατοπτρίζουν τα πιο
σταθερά, αμετάβλητα και πραγματικά στοιχεία.
Όπως αναφέρει ο Chollins, σε μία μεταϋλιστική κοινωνία, η ταυτότητα και ο τρόπος ζωής
διαμορφώνονται και αναπλάθονται με βάση το τι προϊόντα καταναλώνονται ή με το τι προϊόντα
προσφέρονται προς κατανάλωση (2004). Η Kirshenblatt-Gimblett υποστηρίζει ότι στα πλαίσια της
μεταϋλιστικής κοινωνίας, η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να αποτελέσει ένα εμπορικό προϊόν έτοιμο
προς κατανάλωση, ιδιαίτερα για εκείνο το τμήμα της κληρονομιάς του οποίου τα περιουσιακά στοιχεία
έχουν πάψει πλέον να είναι βιώσιμα, είτε δεν υπήρξαν ποτέ βιώσιμα. Στα στοιχεία αυτά, προσθέτοντας
την αξία της παλαιότητας, δημιουργείται ένα πρωτότυπο και ταυτόχρονα νέο προϊόν μέσα από μια
διαδικασία την οποία η Kirshenblatt-Gimblett περιγράφει με τον όρο «βιομηχανία προστιθέμενης
αξίας» (1995).
Ο Corvo υποστηρίζει ότι κάθε μορφή και έκφανση ενός πολιτισμού μπορεί να καταναλωθεί σαν ένα
οποιοδήποτε έτοιμο προϊόν, όπως αυτά που προσφέρονται στο σούπερ μάρκετ (2011). Κατά συνέπεια,
ο Corvo ανάγει το παρελθόν σε έναν καθαρά τουριστικό χρόνο και όχι σε έναν πραγματικό χρόνο
(Καστοριάδης, 1993). Σύμφωνα με τον Καστοριάδη, αυτός ο τουριστικός χρόνος, ο οποίος είναι
κατεξοχήν καταναλωτικός, συνιστά έναν φανταστικό χρόνο, αντικατοπτρίζοντας την άρνηση του
πραγματικού παρελθόντος και του πραγματικού μέλλοντος. Στην πραγματικότητα, αντικατοπτρίζει
έναν χρόνο χωρίς πραγματική μνήμη και χωρίς πραγματικό πρόταγμα (1992).
Όσο η πολιτιστική κληρονομιά ανάγεται και χρησιμοποιείται ως καταναλωτικό προϊόν, η απόσταση
που δημιουργεί τόσο από το παρελθόν όσο και από το παρόν αντιπαραβάλει έναν άλλον χρόνο, έναν
ουδέτερο χρόνο (Καστοριάδης, 1995, 2015). Ο Cohen θεωρεί ότι σε αυτό τον χρόνο η πολιτιστική
κληρονομιά φτιάχνεται, δημιουργείται και ανακατασκευάζεται (1988, 2008) σύμφωνα με το
φαντασιακό του δυνητικού επισκέπτη (Urry, 1990). Υπό αυτή την έννοια, η αυθεντικότητα της
πολιτιστική κληρονομιάς μπορεί να αντικατοπτρίζει την προβολή των ιδεών των δυνητικών
επισκεπτών, των προσδοκιών τους, των προτιμήσεων τους, των στερεοτυπικών εικόνων που έχουν δει
σε ένα ταξιδιωτικό γραφείο (Adams 1984, Bruner 1991, Duncan 2013, Laxson 1991, Silver 1996).
Σύμφωνα με τους Franklin (2003) και Crang (2015), η τουριστική βιομηχανία καθιστά τους
ανθρώπους στις παραδοσιακές κοινωνίες να είναι πιο εκτεθειμένοι στο παρελθόν τους και στην ιστορία
τους, καθώς καλούνται πλέον να επικρατήσουν σε ένα παιχνίδι αυθεντικότητας και πρωτοτυπίας μέσα
από την παράδοση τους. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να αποτυπωθεί ο μετασχηματισμός που
προκαλείται στην πολιτιστική κληρονομιά από αυτήν την ειρηνική εισβολή (S.B.Morss, 2018) της
τουριστικής βιομηχανίας, διερευνώντας την περίπτωση ενός άυλου πολιτιστικού προϊόντος, του
ρεμπέτικου. Ερωτήματα όπως τα παρακάτω θα γίνει μία προσπάθεια να απαντηθούν: Κατά πόσο
αυθεντικό είναι το θέαμα του ρεμπέτικου τραγουδιού σήμερα; Οι μουσικοί του δρόμου μπορούν να
θεωρηθούν ένα τουριστικό performance; Η αναβίωση του ρεμπέτικου τραγουδιού οφείλεται στην
εξουσιαστική δύναμη της τουριστικής βιομηχανίας; Και τέλος, εάν όλα τα παραπάνω οδηγούν τον
πολιτισμό σε μία γενικότερη διαίρεση ανώτερου και κατώτερου πολιτιστικού στοιχείου.
2. Ο τουρισμός σε πολιτιστική περιοδεία
Η τουριστική βιομηχανία επιδιώκει την δημιουργία πολιτιστικού κεφαλαίου στα πλαίσια της
ανταγωνιστικότητας της αγοράς (Morss, 2018). Αυτό οδηγεί πολλούς τόπους υποδοχής σε μία
πρωτόγνωρη επιθυμία αναζήτησης, αναβίωσης και ανακατασκευής των δικών τους παραδόσεων,
κουλτούρων και εθνογραφικών προϊόντων, χάρη της αύξησης ή της δημιουργίας τουριστικών ροών
και κατά επέκταση και του εισοδήματος που γεννάται στην περιοχή (Handler and Linnekin, 1984).
Αυτή η τάση που επικρατεί έχει δημιουργήσει ένα παιχνίδι εξουσίας και απόκτησης ανάμεσα στους
593