ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
από την κρίση εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Τέλος, παρουσιάζονται τα
συμπεράσματα, τόσο από το θεωρητικό πλαίσιο όσο και από το ερευνητικό μέρος, ως
εφαρμογή ενός σεναρίου ψηφιακής αφήγησης στη μελέτη της λαϊκής μας παράδοσης στην
Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.
2. Θεόφιλος Χατζημιχαήλ
2.1 Ένας ζωγράφος του λαϊκού πολιτισμού μας
Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ (1873-1934) υπήρξε ο μεγαλύτερος Έλληνας λαϊκός ζωγράφος στα τέλη
του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε στη Βαρειά Μυτιλήνης και έζησε μια ζωή μέσα στη
φτώχεια και στην απαξίωση. Πολλοί τον θεωρούσαν τρελό η χαζό και τον κορόιδευαν 2 . Μοναδικό του
μεράκι ήταν να ζωγραφίζει, σε χαρτιά, σε κεραμίδια σε ξύλα κι όποια άλλη επιφάνεια του ήταν προσιτή
(Δαμδούμης, 1986).
Ο Θεόφιλος μόνιμα ντυμένος με φουστανέλα φέσι και τσαρούχια, ζωγράφιζε συνήθως για ένα πιάτο
φαγητό και ελάχιστα χρήματα. Κυρίως ζωγράφιζε το ελληνικό τοπίο με το κοκκινόχωμα, τους
ελαιώνες, τη θάλασσα, τις γοργόνες, τους θεούς του Ολύμπου και τους ήρωες της Επανάστασης του
1821, με ισχυρή ένταση χρωμάτων που ο ίδιος συνέθετε, από φυσικά με οικοδομικά υλικά. Σύμφωνα
με μαρτυρία της αδερφής του, Φώτως Βερτούμη «Αφ’ ότου ένιωσε τον κόσμο έκανε ζωγραφιές.
Έβλεπε και τον πάππου του τον Κωνσταντίνο, που έκανε κονίσματα και δεν ξεκολλούσε να φύγει από
κοντά του. Του άρεσε πολύ η τέχνη του παππού κι άρχισε και κείνος από πολύ μικρός να
μπογιαντίζει 3 ».
Η λαϊκή ζωγραφική διακρίνεται για την ανεπιτήδευτη γνησιότητα, την αυθορμησία της έκφρασης και
το συναισθηματικό στοιχείο, επειδή οι δημιουργοί της δεν διαθέτουν ακαδημαϊκή γνώση. Για τον
αγράμματο Θεόφιλο, η λαϊκή ζωγραφική υπήρξε η ίδια του η ζωή. Τα έργα του τα διαχέει η αθωότητα
των παιδικών ζωγραφιών. Πραγματικά, «η ζωγραφική του καθιστά φανερή τη διαρκώς παρούσα
διάσταση της λαϊκής ζωγραφικής, στην οποία μπορούν με σαφήνεια να επισημανθούν μια σειρά από
χαρακτηριστικά της λαϊκής ζωγραφικής, όπως έντονα χρώματα, έμφαση στην απόδοση των
λεπτομερειών, αλλά και τυπικές ανατομικές και προοπτικές παραμορφώσεις» (Δασκαλοθανάσης,
2000:61).
Ωστόσο, όπως ο αναφέρει ο Γ. Γιανουλέλλης στο βιβλίο του «Ο ζωγράφος Θεόφιλος», εκείνο που
ενδιέφερε περισσότερο τον Θεόφιλο ήταν η απεικόνιση ενός ονείρου, κάποιας ιδέας που είχε στο
μυαλό του, κι όχι η φυσικότητα και ανατομική τελειότητα, ώστε από τα πρωτότυπα έργα που
αντέγραφε συνήθως, εισέπραττε το ερέθισμα που το μεταμόρφωνε σύμφωνα με τα όνειρα και την ιδέα
του για τα πρόσωπα και την ιστορία του πρωτοτύπου 4 .
Η ελληνική λαϊκή παράδοση ως γνώση, αξίες ήθη και έθιμα που μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά
και ιδιοσυστασία του λαού μας αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφική του Θεόφιλου. Έτσι,
στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού, ως εκδηλώσεις και δραστηριότητες της καθημερινής ζωής που
συνδέονται με την κοινωνική πνευματική και φυσική ζωή των ανθρώπων, αποδίδονται με ζωντάνια
στα έργα του Θεόφιλου (εικ. 1, 2).
2
Λιοντής Κ. Αφιέρωμα, Ο Έλλην ζωγράφος Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, Κυριακή 20/3/1994 «Η Καθημερινή»
3
Στο ίδιο
4
https://www.mytilene.gr/wp-content/uploads/2015/Theofilos/Education/Melina/Theofilos.pdf
611