ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
Μερικά παραδείγματα:
Βρυζάκης Θεόδωρος (1819 - 1878)
Το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη, 1855, Εθνική Πινακοθήκη
Μορφικό πρότυπο του πίνακα του Βρυζάκη αποτελεί το έργο του φιλέλληνα Καρλ φον Χάιντεκ
«Στρατόπεδο φιλελλήνων κατά τον απελευθερωτικό αγώνα» του 1827, φιλοτεχνημένο επιτόπου,
απεικονίζει το ίδιο σημείο και το ίδιο γεγονός. Η σύνθεση είναι κεντρομόλος σε αντίθεση με την
ανεστίαστη σύνθεση του προτύπου και δημιουργεί ένα δυνατό και συμπυκνωμένο, μη φλύαρο
αποτέλεσμα, ακόμη και με την αναφορά που γίνεται σε ανεκδοτικού ύφους περιστατικά, φολκλόρ
διάθεσης και σκοπιμότητας, όπως το άναμμα του τσιμπουκιού, το ψήσιμο του αρνιού ή της κατήχησης
του ιερωμένου στα παλικάρια. Στο ύψωμα δεσπόζουν Ευρωπαίοι φιλέλληνες και Έλληνες οπλαρχηγοί
να οργανώνουν την κατάληψη της Αθήνας, την Ακρόπολη δε, διακρίνουμε στο βάθος. Ο Χάιντεκ
παρατηρεί στο βάθος τον Παρθενώνα και ο Καραϊσκάκης δείχνει προς τα εκεί, οδηγώντας το βλέμμα
μας. Για άλλη μια φορά, υπογραμμίζεται ο κοινός παρονομαστής ανάμεσα στους Έλληνες και τους
Ευρωπαίους: ο πολιτισμός, κοιτίδα του οποίου αποτελεί Ελλάδα και ηθική, ιερή, υποχρέωση των
ξένων είναι η συνδρομή στον δίκαιο αγώνα των Ελλήνων. Έργα όπως το συγκεκριμένο προορίζονταν
να λιθογραφηθούν και να κυκλοφορήσουν στην Ελλάδα και κυρίως τη Βαυαρία, όπου λόγω Όθωνα,
ακόμη και το 1855 ο φιλελληνισμός ήταν ισχυρός.
Βρυζάκης Θεόδωρος (1819 - 1878)
Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι, 1861
Ο ζωγράφος, όπως συνηθίζει και σε άλλα έργα, βασίζεται σε εικόνες άλλων καλλιτεχνών για να
επιτύχει την πιστότητα του χώρου ή για να βοηθηθεί σε ζητήματα σύνθεσης. Το ίδιο συμβαίνει κι εδώ,
δίχως να ξεχνάει τη λαϊκή καταγωγή του και παρά το γεγονός ότι έζησε στο Μόναχο σχεδόν ολόκληρη
την ενήλικη ζωή του. Ως ορφανό του αγώνα, σε ηλικία 18 ετών μετοίκησε στο Μόναχο και αρκετά
χρόνια αργότερα έγινε δεκτός στην Ακαδημία Καλών Τεχνών. Παρά την αυστηρά ακαδημαϊκή του
εμπειρία και εκπαίδευση, επιβιώνουν λαϊκότροπα στοιχεία στις συνθέσεις του, μια υπερβολή ή
κατάχρηση η οποία έχει συχνά χαρακτηριστεί ως kitsch. Υπερβολική πληροφορία στο στολισμό των
φορεσιών, φλυαρία στην οπλογραφική αφήγηση, θεατρικές χειρονομίες και μεγαλοστομία στην όλη
συναισθηματική φόρτιση της εικόνας, η οποία παρουσιάζει το Λόρδο Βύρωνα ως άλλο Μεσσία. Η
υποδοχή του είναι συγκινητική και ευγνωμοσύνη, αν όχι υποταγή, διαπνέει το έργο. Οι ελπίδες των
Ελλήνων ακουμπούν στον υπέρλαμπρο Βύρωνα, από τον οποίο προσδοκούν τη βοήθεια για σωτηρία.
Αγωνιστές, γυναικόπαιδα και ο κλήρος τον υποδέχονται πιστεύοντας ότι χάρη στη συμβολή του ο
μιναρές που αχνοφαίνεται στο βάθος και κατ’ επέκταση η τουρκική κυριαρχία θα αποτελέσουν
σύντομα παρελθόν. Άλλη μια εικόνα φιλοτεχνημένη με ορίζοντα τη λιθογραφική αναπαραγωγή και
την ενίσχυση του φιλελληνικού αισθήματος.
Διονύσιος Τσόκος
Ο όρκος, 1849, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Ο ζακυνθινός καλλιτέχνης υπήρξε ένας από τους πρώτους ζωγράφους της ελεύθερης Ελλάδας.
Μαθητής του Νικόλαου Καντούνη, στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Βενετία και φοίτησε στην
Ακαδημία Καλών Τεχνών με καθηγητή τον Ludovico Lipparini. Στην πορεία της καριέρας του
ζωγράφισε μια σειρά από έργα εμπνευσμένα από την Ελληνική Επανάσταση, όπως το συγκεκριμένο.
Η σκηνή της ορκωμοσίας του αγωνιστή λαμβάνει χώρα σε ένα υπόγειο, με σφαλισμένα παράθυρα σε
άκρα και κατανυκτική μυστικότητα. Το στοιχείο της θρησκείας είναι πάντα έντονο σε πολλά έργα
σχετιζόμενα με την Ελληνική Επανάσταση. Εδώ, ο ιερωμένος ορκίζει τον αγωνιστή, υποδεικνύοντάς
του με μια μαλακή κίνηση, όπως είναι και το όλο πλάσιμο της μορφής του, να βάλει το χέρι του στην
εικόνα της Παναγίας. Το τρίγωνο της σύνθεσης κλείνει με τη μορφή ενός ακόμη παριστάμενου,
μάρτυρα, γυρισμένου με την πλάτη στραμμένη στο θεατή. Σύμφωνα με μαρτυρία των συγγενών του
72