ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
κτίσματα που διακρίνονται είναι τα δημόσια κτίρια όπως οι εκκλησίες και οι κρήνες, τα οποία
διακρίνονται από πολυτέλεια. Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τους οικισμούς που
δημιουργήθηκαν με βάση τις
πρωτο-κεφαλαιοκρατικές σχέσεις παραγωγής και συναντώνται σε αστικό ή ημιαστικό περιβάλλον,
αποτελούμενοι από κτίσματα της τελευταίας περιόδου της Τουρκοκρατίας. Στους οικισμούς πλέον
αναπτύσσονται τα αρχοντικά σπίτια, τα οποία εξακολουθούν να αναπτύσσουν τους χώρους που
χρειάζονται για τη γεωργική κτηνοτροφική και βιοτεχνική παραγωγή, αλλά χαρακτηρίζονται από
περισσότερη μεγαλοπρέπεια. Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει τα κτίσματα που προκύπτουν, κυρίως
στα αστικά κέντρα, από την ανάπτυξη των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής, με βασικές πηγές
χρηματοδότησης το ενδογενές κεφάλαιο και την εισαγωγή κεφαλαίου από τις ελληνικές παροικίες
(Λάις, 2008).
3. Το θεσμικό πλαίσιο προστασίας των παραδοσιακών οικισμών.
Στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, ορόσημο για την προστασία των πολιτιστικών μνημείων,
αποτέλεσε το Πρώτο Διεθνές συνέδριο των Αρχιτεκτόνων και Ειδικών των Ιστορικών μνημείων που
έγινε το 1931 στην Αθήνα, όπου με το Χάρτη Αποκαταστάσεως Μνημείων Αθηνών, μπήκαν οι βάσεις
της διεθνούς συνεργασίας στα θέματα της διατήρησης στο πλαίσιο κυβερνητικών και μη κυβερνητικών
οργανώσεων του ΟΗΕ, με την υιοθέτηση της Carta del Restauro. Το 1964 με το Χάρτη της Βενετίας,
η σημειακή προστασία επεκτάθηκε στην έννοια του συνόλου, ενώ στο Παρίσι το 1972, η Σύμβαση για
την προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής κληρονομιάς, τόνισε την ανάγκη υιοθέτησης
μια προσέγγισης ενσωμάτωσης στον αναπτυξιακό σχεδιασμό για τις παρούσες και μελλοντικές γενεές.
Το 1987 υπογράφεται η Χάρτα της Washington που αποτελεί την απαρχή της ένταξης της προστασίας
των περιοχών αυτών στα προγράμματα του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού. Στη συνέχεια,
το 1992 η Σύμβαση της Μάλτας εισάγει τις αρχές της Ενσωματωμένης Διατήρησης στην προστασία
της αρχαιολογικής κληρονομιάς. Τέλος, το 2000 η Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου ορίζει την έννοια
του τοπίου ως περιοχή της οποίας ο χαρακτήρας προκύπτει από την αλληλεπίδραση φυσικών και
ανθρωπογενών παραγόντων.
Στην Ελλάδα, το θεμελιώδες νομοθέτημα για την πολιτιστική προστασία ήταν ο νόμος Ν. 5351/32, ο
οποίος ρύθμιζε τα θέματα περί Αρχαιοτήτων (Μαλούχου & Διμέλλη, 2013).
Η πρώτη απόπειρα για την προστασία των παραδοσιακών οικισμών έγινε με τον Γ.Ο.Κ. το 1973, ενώ
δύο χρόνια αργότερα, με το άρθρο 24 παρ. 6 το Σύνταγμα όριζε ότι η προστασία των παραδοσιακών
οικισμών είναι υποχρέωση του κράτους.
Πιο συγκεκριμένοι όροι και περιορισμοί δόμησης των οικοπέδων εντός παραδοσιακών οικισμών
τέθηκαν στο ΠΔ. 19-10/13-11-1978 «Περί χαρακτηρισμού ως παραδοσιακών οικισμών τινών του
Κράτους και καθορισμού των όρων και περιορισμών δόμησης των οικοπέδων αυτών».
Διαπιστώνεται ότι παρά τη συνεχή προσαρμογή τις νομοθεσίας στις νέες συνθήκες αλλά και στις
επιταγές των διεθνών Συμβάσεων, φαινόμενα όπως η νομιμοποίηση των αυθαίρετων κτισμάτων ή η μη
τήρηση των ζωνών προστασίας έχουν συνέπειες στο οικιστικό περιβάλλον των παραδοσιακών
οικισμών. Ταυτόχρονα, η έλλειψη ενός οργανωμένου αρχείου παραδοσιακών συνόλων, στο οποίο θα
πραγματοποιείται η συστηματική και οργανωμένη καταγραφή τους, η οποία θα βοηθούσε όχι μόνο την
έρευνα, αλλά και τη γενικότερη οργάνωση του εγχειρήματος της προστασίας, συμπληρώνουν τις
δυσκολίες που συναντά η προστασία των παραδοσιακών οικισμών στη χώρα μας σήμερα.
472