ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
πολιτισμούς, καθώς οι περισσότεροι προσπαθούν να «ξεθάψουν» παραδόσεις που θα τους οδηγήσουν
στο τουριστικό «branding» της περιοχής (Ooi, Stöber, 2010). Η σύγκρουση είναι ιδιαίτερα έντονη στις
αναπτυσσόμενες χώρες. Πολλοί τόποι πολιτιστικής κληρονομιάς απειλούνται από την αυξανόμενη
εμπορευματοποίηση (Edson, 2004, Timothy & Prideaux, 2005) ή από την ανεξέλεγκτη τουριστική
πρόσβαση αλλά και από την υπερβολική αποκατάσταση, με στόχο την αύξηση της τουριστικής τους
ελκυστικότητας.
Σύμφωνα με την Susan Buck Morss (1991), ανάμεσα στην τουριστική βιομηχανία και στον τόπο
υποδοχής δημιουργείται μία σχέση εξουσίας, τοποθετώντας τον τουρισμό ως το αόρατο χέρι της αγοράς
(Smith, 1990) που ελέγχει την ζήτηση και τους τόπους υποδοχής ως τους εργάτες που παράγουν για να
δημιουργήσουν τα «θέλω» της αγοράς. Τις τελευταίες δυο δεκαετίες τα «θέλω» της τουριστικής αγοράς
συγκροτούνται από τα υλικά και τα άυλα πολιτιστικά στοιχεία μιας περιοχής. Η έντονη ζήτησης της
παράδοσης, της κουλτούρας και των αρχαιοτήτων πηγάζει από την επιθυμία των επισκεπτών για
αυθεντικές εμπειρίες. Αναζητούν την αυθεντικότητα και την γνησιότητα στο παρελθόν, το οποίο
θεωρείται παγιωμένο και σταθερό (Καστοριάδης, 1993). Αυτή η αυθεντικότητα που οι σύγχρονοι
τουρίστες κυνηγούν με τέτοια εμμονή θεωρείται ότι βρίσκεται στο παρελθόν, δηλαδή σε παραδόσεις
και κουλτούρες που δεν έχουν να κάνουν με το σήμερα, αλλά με το μακρινό παρελθόν (Cohen, 2010).
Η τουριστική βιομηχανία αντιλαμβανόμενη την ανάγκη αυτή των σύγχρονων τουριστών εισχωρεί τόσο
έντονα σε κάθε τοπική κοινωνία και σε κάθε δυνητικό προορισμό, με αποτέλεσμα να υπάρχουν
περιοχές που συγκροτούν σήμερα το πολιτιστικό προϊόν τους (Hughes, 1995). Η επιδίωξη της
κατασκευής πολιτιστικού κεφαλαίου προέρχεται από την επιθυμία των ανθρώπων να ταξιδέψουν τόσο
στους τόπους όσο και στο χρόνο, και δεν αποτελεί μια απλά προσωρινή μόδα ή μια σειρά νοσταλγικών
ονείρων, αλλά μία ανάγκη που προκαλείται μέσα από τις εικόνες της τουριστικής βιομηχανίας (Frow,
2016). Μιας εικόνας που ο John Urry (1991) παραλληλίζει με βάση τη θεωρία του ιατρικού βλέμματος
του Foucault, τους ντόπιους με ασθενείς, τους τουρίστες με ειδικευόμενους γιατρούς και την τουριστική
βιομηχανία με τους γιατρούς. Η τουριστική βιομηχανία έχει καταφέρει οι τοπικοί πληθυσμοί να
θεωρούν τον τουρισμό ως αντιβιοτικό, με αποτέλεσμα όσο περισσότερη τουριστική ανάπτυξη έχει μία
περιοχή τόσο πιο «υγιής» να θεωρείται (Urry, 1992). Χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατάστασης
αυτής είναι η ύπαρξη περιοχών όπως το Κεμπέκ, που δημιούργησε ιστορία, παράδοση και κουλτούρα
τα τελευταία χρόνια παρουσιάζοντας τα ως πολιτιστική κληρονομιά του τόπου (Zerubavel, 1996,
2008).
Είναι κατανοητό ότι ο τουρισμός κληρονομιάς προσφέρει ευκαιρίες για την απεικόνιση του
παρελθόντος στο παρόν (Nuryanti, 1996). Ο τουρισμός παρέχει απεριόριστο χρόνο και χώρο στον
οποίο το παρελθόν μπορεί να παρουσιαστεί και να ανακαλυφθεί μέσα από το πρίσμα πολλών
διαφορετικών δυνητικών ερμηνειών (Boniface, 2002). Έτσι, η τουριστική βιομηχανία ωθεί τους
σύγχρονους ταξιδιώτες σε ένα ταξίδι ανακάλυψης σε έναν χώρο και σε έναν χρόνο που μπορούν να
χρησιμοποιήσουν τη δύναμη της φαντασίας τους, με σκοπό την εξερεύνηση ιστορικών χώρων,
κουλτούρων και παραδόσεων (Nuryanti, 1996).
Σύμφωνα με τον Benjamin, το παρελθόν ως τουριστικό προϊόν κατανάλωσης είναι η απώλεια της
ζωντανής σχέσης με το παρελθόν, η τουριστικοποίηση του, η απολίθωση του σε μία αδιάφορη
επιφάνεια εικόνων, δίχως βάθος νοήματος ή βάθος βιώματος, σηματοδοτώντας την έκλειψη του
πολιτικού δημοσίου χρόνου, την ανευθυνότητα της εκάστοτε κοινωνίας, την απώλεια του κοινού
μέλλοντος (1999). Επικρατεί η ισοπέδωση του παρελθόντος σε τουριστικό χρόνο, μια νεωτερική μορφή
ετερονομίας που είναι η απόσταση, όχι η απόσταση του παρόντος από το παρελθόν, αλλά με τη
συνάφεια της καταναλωτικής ισοδυναμίας (Καστοριάδης 1993).
594