ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
μέσα στο χώρο των μουσείων καταδεικνύουν την επίδραση της αξιοποίησής τους σε διαφορετικές
λειτουργίες και υπηρεσίες των μουσείων, στην ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ μουσείων και διαφόρων
φορέων, στους τρόπους με τους οποίους οι επισκέπτες-χρήστες μπορούν να χρησιμοποιήσουν ψηφιακά
μέσα και ψηφιακές παροχές μουσείων και γενικότερα στις ευκαιρίες και δυνατότητες συμμετοχής του
κοινού (Black, 2012∙ Γιαννούτσου, 2015∙ Jewitt, 2012∙ Perry, Roussou, Economou, Young, & Pujol, 2017∙
Souliotou, 2020). Η αξιοποίηση ψηφιακών μέσων μπορεί να είναι εκτός μουσείου, ανεξάρτητα από μία
επίσκεψη στον ίδιο τον χώρο του μουσείου ή σε συνδυασμό με μια επίσκεψη σε αυτό. Μπορεί, επίσης, να
αξιοποιούνται κατά τη διάρκεια της επίσκεψης εμπλουτίζοντας την εμπειρία των επισκεπτών
(Γιαννούτσου, 2015∙ Jewitt, 2012∙ Liritzis, Al-Otaibi, Volonakis & Drivaliari, 2015∙ Perry et al., 2017). Σε
κάθε περίπτωση το διαδίκτυο και γενικότερα τα ψηφιακά μέσα αλλάζουν τις προσδοκίες των επισκεπτώνχρηστών,
αλλά και τους τρόπους συμμετοχής και εμπειρίας που μπορεί να περιλαμβάνουν την ψυχαγωγία,
τη διανοητική επεξεργασία, τις δυνατότητες κοινωνικοποίησης και αλληλεπίδρασης και τις δυνατότητες
δημιουργικής έκφρασης, συμμετοχής και συνεισφοράς (Leadbeater, 2009). Σε ό,τι αφορά τη μουσειακή,
την πολιτιστική εμπειρία και τη μουσειοπαιδαγωγική πράξη με την αξιοποίηση της τεχνολογίας, το είδος
της ψηφιακής δραστηριότητας, εφαρμογής, υλικού, κ.λπ., το πλαίσιο μέσα στο οποίο χρησιμοποιείται, ο
βαθμός αλληλεπίδρασης σε συνδυασμό και με τα ατομικά χαρακτηριστικά κάθε συμμετέχοντα
επηρεάζουν τη συνολική εμπειρία (Γιαννούτσου, 2015). Με βάση τα παραπάνω, η αξιοποίηση της
ψηφιακής θεματικής ξενάγησης με φοιτητές κατά τη διάρκεια της τηλεκπαίδευσης διαμόρφωσε ένα
εκπαιδευτικό πλαίσιο με δυνατότητα μιας διαφορετικής γνωριμίας με έργα τέχνης και μιας διαφορετικής
μουσειακής επίσκεψης στην περίοδο της πανδημίας.
2.2. Ξεναγήσεις και μουσεία: Η περίπτωση της ψηφιακής θεματικής ξενάγησης «Πόλεμος
και Ειρήνη» του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή
2.2.1. Η ξενάγηση ως εκπαιδευτική και ερμηνευτική πρακτική
Η ξενάγηση αποτελεί μία από τις παλαιότερες και πλέον διαδεδομένες δραστηριότητες εκπαιδευτικού
χαρακτήρα και ερμηνευτικής πρακτικής στο χώρο των μουσείων (Νικονάνου, 2015β∙ Peng & Chen,
2021∙Vemi, 2007). Γενικότερα, θεωρείται μια διαδικασία κατά την οποία ο ξεναγός παρέχει πληροφορίες,
εξηγεί και διευκολύνει την κατανόηση και τη σύνδεση μεταξύ των έργων ανάλογα με τη θεματική της
ξενάγησης (Νικονάνου, 2015β∙ Peng & Chen, 2021). Παρά το γεγονός ότι ο ξεναγός διατηρεί τον κύριο
ρόλο και οι δυνατότητες ενεργητικής συμμετοχής και αλληλεπίδρασης μεταξύ των επισκεπτών είναι
περιορισμένες (Νικονάνου, 2015β), πολλοί ερευνητές τονίζουν τον σημαντικό ρόλο των ξεναγήσεων και
αναφέρονται στα στοιχεία εκείνα που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για μία «ζωντανή ερμηνεία»
(Νικονάνου, 2015β:54) που θα προκαλεί το ενδιαφέρον, θα ενισχύει το κίνητρο και την κατανόηση και δε
θα κουράζει τους συμμετέχοντες. Τα στοιχεία αυτά αφορούν τον σχεδιασμό, το περιεχόμενο και την
οργάνωση μιας ξενάγησης ανάλογα με την ομάδα κοινού –εφόσον είναι γνωστή από πριν– όπως: η
θεματική της ξενάγησης, το «σενάριο» ή η «διαδρομή» στο χώρο, ο αριθμός των εκθεμάτων και οι
«στάσεις» στο χώρο, η πληροφορία που θα δοθεί, το λεξιλόγιο, η συνοχή της αφήγησης, η διάρκεια της
ξενάγησης, ο αριθμός των μελών της ομάδας, η κίνηση της ομάδας στο χώρο, κ.λπ. (Νικονάνου, 2015β∙
Vemi, 2007). Καθώς η ξενάγηση είναι μία αφήγηση (narrative) και εκτέλεση (performance) ταυτόχρονα
(Vemi, 2007: 73), o ίδιος ο ξεναγός, οι γνώσεις του, οι επικοινωνιακές του δεξιότητες, ο ρυθμός ομιλίας,
η χροιά της φωνής, η ζωντάνια της αφήγησης, οι τεχνικές εστίασης της προσοχής, οι κατάλληλες παύσεις,
η γλώσσα του σώματος, η κίνησή του μέσα στο χώρο και σε σχέση με τα εκθέματα, η οπτική επαφή και η
αλληλεπίδρασή του με τους επισκέπτες είναι ζωτικά στοιχεία μιας ξενάγησης (Νικονάνου, 2015β∙ Vemi,
2007). Οι ξεναγήσεις μπορεί να διαφοροποιούνται ανάλογα με τις ερμηνευτικές τεχνικές που
αξιοποιούνται και φυσικά ανάλογα με το μέσο, όπως στην περίπτωση των ακουστικών ή ψηφιακών
1029