ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ –EUROMED 2021

4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
EUROMED 2021, 30/9 - 3/10/2021
1. Εισαγωγή
Η πολιτισμική πληροφορική υπάρχει σαν όρος και σαν κομμάτι των ανθρωπιστικών επιστημών και
της τεχνολογίας για περισσότερα από 40 χρόνια (Sher, 1978). Οι πρώτες αναφορές σε αυτή γίνονται
μέσα από περιοδικά και αναλύσεις, οι οποίες ξεκινούν δειλά τη δεκαετία του 80 (Bearman and Trant,
1986). Οι πρώτες αναλύσεις που έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση έχουν σαν σκοπό να καλύψουν
βασικές ανάγκες ενός μουσείου, αυτές της απογραφής (Chenhall, R, 1975∙ Abell-Seddon, 1988). Έτσι,
λοιπόν, ξεκινούν να δημιουργούνται οι πρώτες ανάγκες σε καταγραφή του υπάρχοντος υλικού. Αυτό
συμβαίνει γιατί οι μουσειολόγοι και αρχαιολόγοι γνωρίζουν καλά πως μόνο ένα μικρό κομμάτι του
θησαυρού του πολιτισμού μας βρίσκεται εκτεθειμένο στις αίθουσες ενός μουσείου. Πολλά είναι τα
στοιχεία εκείνα που μένουν «κρυμμένα» σε αποθήκες και αποτελούν μόνο κομμάτι ερευνών και όχι
στοιχεία έκθεσης στο ευρύ κοινό. Σύμφωνα με στοιχεία από τα fact sheets του Βρετανικού Μουσείου
(The British Museum Fact Sheet, 2019) μόλις 1% των αντικειμένων που διαθέτει βρίσκονται σε κάποια
έκθεση, ενώ το ποσοστό αυτό σε γενικές περιπτώσεις δεν ξεπερνά το 5%.
Σταδιακά από τη δεκαετία του 90 και έπειτα εισβάλει στη ζωή των μουσείων η έννοια των υπερμέσων
που έχει δημιουργήσει τον θαυμαστό κόσμο του διαδικτύου και ξεκινά η συζήτηση του online
«εικονικού» μουσείου (Economou, 1998∙ Mannoni, 1996∙ Marty, 1999∙ Heinecke, 1995∙ Beynon-
Davies, 1994∙ Maurer, 1991).
Κι ενώ θα περίμενε κανείς πως μέσα σε 40 χρόνια αυτή η σύμπλευση ανθρωπιστικών επιστημών και
τεχνολογίας στον τομέα του πολιτισμού θα είχε ανθίσει και θα είχε ευρεία αποδοχή, εντούτοις δε
συμβαίνει ακριβώς αυτό, ή για να είμαστε πιο ακριβείς δεν υπάρχει ακόμα η μεγάλη ανταπόκριση από
το ευρύ κοινό ή κάποιες φορές και από τους ίδιους τους επιστήμονες ανθρωπιστικών επιστημών ή των
σχετικών με την τεχνολογία. Δε θα μπορούσε όμως κανείς να διαφωνήσει πως πολλά έχουν γίνει προς
την κατεύθυνση συνεργασίας στους τομείς της τεχνολογίας και των ανθρωπιστικών επιστημών
ειδικότερα στο κομμάτι του πολιτισμού, ενέργεια που αντικατοπτρίζεται ακόμα και με πληθώρα
Ευρωπαϊκών έργων. Και φυσικά, τα αποτελέσματα της σύμπραξης είναι πολλά και θαυμαστά τόσο
στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα. Έχουμε δει ιδιαίτερες δημιουργίες που σχετίζονται με την
εφαρμογή της τεχνολογίας στον πολιτισμό, εφαρμογή που συναντούμε συχνά σε μουσεία και χώρους
πολιτισμού και πολλές προσπάθειες να αποτυπωθεί η νέα πραγματικότητα στα μουσεία (Lepouras
2004∙ Sylaiou, 2005).
Σε αυτό το πλαίσιο συναντάμε εκτεταμένη χρήση τρισδιάστατων μοντέλων (Bearman, 2011),
εικονικής πραγματικότητας (Pujol, 2004∙ Forte, 2006) και μεγάλη χρήση τεχνολογίας εντός και εκτός
του μουσείου (Antoniou, 2010∙ Vassilakis, 2017).
Όλη αυτή η προσπάθεια συναντά ακόμα και εκκεντρικούς καλλιτέχνες οι οποίοι χρησιμοποιούν την
τεχνολογία σαν ένα μέσο για να παράξουν τέχνη αλλά δεν είμαστε πολύ μακριά από το σημείο που ο
πολιτισμός, η τέχνη και η τεχνολογία θα συναντηθούν σε πιο παράξενα μονοπάτια όπως αυτά του
κώδικα, των online παιχνιδιών ή της μουσικής που παράγεται αυτόματα με χρήση αλγορίθμων
τεχνητής νοημοσύνης (Gaia, 2019∙ Ioannakis , 2020∙ Virto, 2019). Δεν είναι άλλωστε λίγα τα
«παράξενα» εκθέματα σε μουσεία μοντέρνας τέχνης τα οποία θεωρούν το σχεδιασμό ενός αυτοκινήτου
ή μίας μηχανής σαν ένα έργο τέχνης (MoMa). Συνεπώς, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε πως ενώ
βρισκόμαστε ακόμα σε μία διαδικασία στην οποία προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια σύγκλιση
ανάμεσα στις αυστηρές επιστήμες του πολιτισμού (αρχαιολογία, ιστορία, μουσειολογία, κ.λπ.) και την
τεχνολογία (υλικό, λογισμικό και δίκτυα), παράλληλα σε κοινωνικό επίπεδο παράγουμε πολιτισμό σε
καθημερινό επίπεδο, καθώς στον διασυνδεδεμένο online κόσμο γινόμαστε δημιουργοί και
καταναλωτές παράλληλα (Fois, 2015).
399